ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / DİL KALESİ
Okunma Sayısı: 2153
Yazar: D. Mehmet Doğan
MECLİS SÖZLÜK YAZAR MI?

MECLİS SÖZLÜK YAZAR MI?Da­ha ön­ce­ki so­ru­muz, “Dev­let söz­lük ya­zar mı?” idi... Bu baş­lık­lı ki­ta­bı­mız 2007 yı­lın­da ya­yın­lan­dı. Dev­le­tin 1930’lar­da zir­ve ya­pan di­le mü­da­ha­le­si, 1945’te Türk­çe Söz­lü­k’­le bir ürü­nü­nü da­ha ver­di. Bu söz­lü­ğün muh­te­va­sı, ke­li­me kad­ro­su ve ta­rif­le­ri dev­le­tin dil si­ya­se­ti­nin bir so­nu­cu idi. 15 bin ke­li­me­lik bir söz­lük, 8 bin ke­li­me­lik “Kı­la­vuz söz­lü­k”­ler­den son­ra ye­ter­li gö­rül­müş­tü.

Bu söz­lük­te ke­li­me­le­rin an­lam­lan­dı­rı­lı­şı ve ta­rif­le­ri üze­ri­ne Bir Lü­gat Bu­la­ma­dım ad­lı ki­ta­bı­mız­da bir hay­li ay­dın­la­tı­cı ma­lû­mat var­dır. Me­se­la “ha­fı­z”­ın ar­go an­la­mı “ap­ta­l” ola­rak ve­ril­miş­tir! Hat­met­me­k’­in tek an­la­mı var: “(Şa­ka) Baş­tan so­na oku­yup bi­tir­mek!” Hi­ca­b’­ın kar­şı­sın­da, “u­tan­ma an­la­mı­na olup pek az kul­la­nı­lı­r” ya­zar. Hi­ca­b’­ın az kul­la­nıl­dı­ğı be­lir­ti­lir­ken, “ho­ca­”nın da es­ki­de kal­dı­ğı şöy­le açık­la­nı­yor: “Es­ki­den, med­re­se­de ye­ti­şip sa­rık sa­ran, cüp­pe gi­yen din ada­mı...”

Da­ha ne­ler ne­ler!

Dev­let söz­lük yaz­mak­tan vaz­ge­çe­li epey ol­du. Son de­fa 28 Şu­bat’­ta bu de­nen­di, fa­ki­rin ha­zır­la­dı­ğı Bü­yük Türk­çe Söz­lük de epey­ce sal­dı­rı­ya ma­ruz kal­dı, Mil­lî Eği­ti­m’­e ya­sak­la­ma ta­li­ma­tı ve­ril­di...

Söz­lük­ler, ko­nu­nun uz­man­la­rı ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan eser­ler­dir. Bu eser­ler­de yer alan ke­li­me açık­la­ma­la­rı­na ta­kı­lıp bir bar­dak su­da fır­tı­na ko­par­mak, abes­le iş­ti­gal­dir. Mil­let­ve­kil­le­ri na­sıl di­ğer ilim­ler­le il­gi­li ki­tap­lar ko­nu­sun­da dik­kat­li dav­ran­mak zo­run­day­sa, söz­lük­ler için de ya­pıl­ma­sı ge­re­ken bu­dur.

TDK’­nın söz­lü­ğün­de “mü­sa­it” ke­li­me­si açık­la­nır­ken ve­ri­len ta­nım­la­ma­lar­dan bi­ri bir sa­yın mil­let­ve­ki­li­ni ra­hat­sız et­miş, bu­nu da “iç gü­ven­lik pa­ke­ti­” üze­rin­de ya­pı­lan gö­rüş­me­ler sı­ra­sın­da öne sür­müş. Pa­ke­ti en­gel­le­me ça­ba­la­rı­nın ye­ni bir ör­ne­ği ile kar­şı kar­şı­ya bu­lun­du­ğu­mu­zu tah­min ede­bi­li­riz. Eğer söz­lük üze­rin­den gi­der­ler­se yüz bin­ler­ce ke­li­me ta­nım­la­ma­sı bu­lu­nan bu ki­tap­lar epey­ce iş­le­ri­ne ya­rar. Za­ten se­çim ka­pı­da, Mec­lis ne ka­dar ça­lı­şa­bi­lir ki? Söz­lük mu­hab­be­ti ile o za­man da ge­çi­ri­li­ve­rir!

Pe­ki mu­ha­le­fet mil­let­ve­ki­li­nin bu ta­nım­la­ma­yı ik­ti­da­rın an­la­yı­şı­na bağ­la­ma­sı na­sıl yo­rum­lan­ma­lı? Bu açık­la­ma ilk de­fa bu ik­ti­dar za­ma­nın­da ya­pıl­mış­sa bi­le bu iyi ni­yet­ten yok­sun, pe­şin hü­küm ma­hi­ye­tin­de bir ta­vır alış­tan baş­ka bir şey de­ğil­dir. O öy­le iken, İk­ti­da­rın grup baş­kan­ve­ki­li de bir bi­lim ada­mı ol­ma­sı­na rağ­men, ona hak ve­rir ton­da ko­nuş­muş­tur.

Bi­zim ha­zır­la­dı­ğı­mız söz­lük­te böy­le bir ta­nım­la­ma bu­lun­ma­mak­la be­ra­ber, Dil Ku­ru­mu uz­man­la­rı­nın bu ta­nım­la­ma­sı­nı, eğer da­ya­nak­la­rı var­sa, ola­ğan kar­şı­lı­yo­rum. Söz­lük­ler­de­ki an­lam­lan­dır­ma­lar, ta­rif­ler key­fe gö­re ya­pıl­maz. Top­lum­da yer­leş­miş gö­rüş­ler ve bil­gi­ler ışı­ğın­da, kul­la­nı­ma gö­re ya­pı­lır. Söz­lü ve­ya ya­zı­lı kul­la­nım so­nu­cu ke­li­me­le­rin böy­le an­lam­la­rı ola­bi­lir. Bu an­lam­lan­dır­ma­da ba­zan ka­dın­la­rı ra­hat­sız eden bir muh­te­va da bu­lu­na­bi­lir. İl­mî tu­tum, şu­nun ve­ya bu­nun le­hin­de ya­hut aley­hin­de ol­ma­sı­na bak­mak­sı­zın doğ­ru ta­ri­fi yap­ma­yı ge­rek­ti­rir. Muh­te­me­len TDK’­nın söz­lük­çü­le­ri bu öl­çü­le­ri dik­ka­te ala­rak ta­nım­la­ma yap­mış­lar­dır. Ge­re­kir­se, bu­nun di­li­miz­de kul­la­nı­mı ile ala­ka­lı şa­hit­le­ri, ör­nek­le­ri de bu­lur çı­ka­rır­lar; böy­le­ce iti­raz eden­le­re ge­re­ken ce­va­bı ve­rir­ler.

Söz­lük­ler­de­ki an­lam­lan­dır­ma­la­rın ob­jek­tif ol­ma­sı esas­tır, eğer ob­jek­tif ola­rak bir ta­rif or­ta­ya ko­nul­muş­sa, bu ta­ri­fin kim­se­nin kâ­rı­na ve za­ra­rı­na ol­du­ğu, le­hi­ne ve­ya aley­hi­ne yo­rum­la­na­ca­ğı tar­tı­şıl­ma­ma­lı­dır. Eğer böy­le bir ta­kın­tı­ya dü­şü­lür­se, söz­lük­ler­den af­tos, alüf­te, aşüf­te, ça­ça, fa­hi­şe, ha­yat ka­dı­nı, kah­pe, kal­tak, ka­pat­ma, ma­ma, man­ti­na­to, met­res, oros­pu, şır­fın­tı, yel­loz, yol­lu, yos­ma... vs. bir­çok ke­li­me­yi ih­raç et­me­miz ge­re­kir.

Da­ha ön­ce bi­ri­le­ri bi­zim la­ik­lik­le il­gi­li üç ta­ri­fi­miz­den bi­ri­ne tak­mış­tı. “La­ik­lik din­siz­lik ola­rak ta­rif edi­le­mez!” di­yor­lar­dı. Fa­kat di­li­miz­de la­ik­li­ğin din­siz­lik ola­rak an­la­şıl­dı­ğı bir hay­li mal­ze­me var eli­miz­de.

Bu tav­rın cid­di­ye alın­ma­sı, söz­lük yaz­ma­yı söz­lük­çü­ler­den alıp, mil­let­ve­kil­le­ri­ne ver­me­yi ge­rek­ti­rir.  Son nok­ta ise TBMM ta­ra­fın­dan tas­dik edil­miş, ka­nun hük­mün­de bir söz­lük de­mek­tir!

Bil­gi hat­tı:

Biz söz­lü­ğü­müz­de “mü­sa­it” ke­li­me­si­ni şöy­le açık­la­dık: 1. El­ve­riş­li, uy­gun, mu­va­fık. Âsa­bım on­lar­la ül­fe­te mü­sa­it de­ğil­dir-Ah­met Hâ­şim 2. Mü­nâ­sip. 3. Me­yil­li. Son açık­la­ma­dan Dil Ku­ru­mu­’nun ta­nım­la­ma­sı­na uy­gun bir so­nuç çı­ka­rı­la­bi­lir, ta­bi­î ya­zı­lı ve söz­lü kul­la­nım­da kar­şı­lı­ğı bu­lu­na­rak.  

TDK söz­lü­ğün­de “mü­sa­it”­in 1945’ten iti­ba­ren uzun sü­re şu kı­sa açık­la­ma­sı yer al­mış­tır: “Uy­gun, el­ve­riş­li.”

Ku­ru­mun CHP zih­ni­yet­li­ler elin­de bu­lun­du­ğu dö­nem­de ha­zır­la­nan 9. bas­kı­da (1983) ilk de­fa bu ikin­ci ta­ri­fe rast­lan­mak­ta­dır: “F­lört et­me­ye ha­zır olan, ko­lay­ca flört ede­bi­len (ka­dın)”. Bu ifa­de, son bas­kı­ya (11. bas­kı, 2011) ka­dar gel­miş­tir.

Çağ­daş Türk­çe söz­lük­ler­de TDK söz­lü­ğü dı­şın­da Ya­şar Çağ­ba­yı­r’­ın söz­lü­ğün­de de ben­zer bir açık­la­ma ile kar­şı­la­şıl­mak­ta­dır. “(Ka­dın için) flört et­me­ye yat­kın olan; ar­ka­daş­lık için ko­lay­lık gös­te­ren.”

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Yazar: D. Mehmet Doğan
14-03-15
E mail: gazetevahdet.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
MECLİS SÖZLÜK YAZAR MI?
Online Kişi: 23
Bu Gün: 330 || Bu Ay: 6.320 || Toplam Ziyaretçi: 2.215.410 || Toplam Tıklanma: 52.119.007