TARÎKAT DÖNEMİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : TASAVVUF / TASAVVUF VE TARÎKATLAR

Okunma Sayısı: 51869

Yazar: Şefik Kocaman

TARÎKAT DÖNEMİ

TARÎKAT DÖNEMİ Besmele, hamdele ve salat-ü selamdan sonra…

Tasavvufun iyice müesseseleştiği, usul ve kavaidinin tesbip edilip kökleştiği ve hicri altıncı asırdan günümüze kadar uzanan döneme de “Tarikat Dönemi” demek mümkündür. Bin senedir bütün Müslümanların kabul edip hürmet gösterdiği, isimleriyle anılan yollarının İslam âlemini etkisi altına aldığı büyük meşayıh-ı kiramın yetiştiği dönem bu dönemdir.

İslam âleminin birçok devlet, devletçik ve beyliklere bölündüğü, doğudan (Moğol istilası) ve batıdan (Haçlı seferleri) gaddar saldırılara maruz kaldığı bu dönemde hem yöneticiler hem de halk, Allah dostlarına daha ziyade hürmet etmeye başlamıştır.

Bâhusus Selçuklu Sultanları tarikat ehli meşayıha hürmet ve ikramlarda bulunmuşlar ve fethettikleri yerlerde onlar için tekkeler ve vakıflar kurmuşlardır. İşte hicrî altıncı ve yedinci asırlar bugünkü manada tekke-zaviye, şeyh-mürid kültürünün yerleştiği asırlar olmuştur.

İlk tarikat kurucuları olarak Bağdat’ta Abdülkadir el-Cîlanî (el-Geylanî) (ö:562/1166), Basra’da Ahmed er-Rifâî (ö:578/1183), Türkistan’da Ahmed Yesevî (ö:562/1166) ve Abdülhalik Gücdevanî (ö:595/1199) (Kaddesallahu Esrarahum) hazeratını zikredebiliriz.

Bazı Tarikat Büyükleri

Abdülkadir Geylanî (k.s) Hazretleri

407/1077’de Hazar’ın güzeyinde Geylan’da doğmuş, Bağdat’ta ilim tahsil etmiş Muhammed bin Müslim ed-Debbas (k.s)’nun elinde tasavvufa girerek 521/1127 senesinde irşada başlamıştır. Her ilimde söz sahibi, güçlü bir Hanbelî fıkıh âlimi, aynı zamanda Şafi’î fıkhında da müftü olan Abdülkadir Geylanî (k.s) tesirli bir vaiz idi. Kadirî ismiyle anılan tarikatı İslam âleminin her tarafına yayılmıştır.

Ahmed er-Rıfâ’î (k.s) Hazretleri

512/1118 senesinde Basra’da doğmuş şer’î ilimleri tahsil etmiş ve Şafi’î mezhebinde derin bir fıkıh âlimi olmuştur. Dayısı Şeyh Mansur’dan (k.s) tarikat almış ve 28 yaşında dayısının vefatıyla onun yerine irşada başlamıştır. Tarikatı İslam âleminin en yaygın tarikatlarındandır.

Ahmed Yesevî (k.s) Hazretleri

Türkistan’ın Sayram şehrinde doğmuş ve Yesi’de hayatını sürdürmüştür. Buhara’da Yusuf el-Hemedanî (k.s)’nun elinde manevi terbiyesini tamamlayıp onun vefatı üzerine halifesi olmuştur. Türkistan bölgesinde İslam’ın yayılmasına vesile olmuş ve tarikatı da Türkistan’dan Anadolu’ya oradan Balkanlar’a kadar ulaşmıştır. Yesevî dervişleri Anadolu ve Balkanların İslamlaşmasında büyük bir vazife ifa etmişlerdir.

Abdulhalik el-Gucdevanî (k.s) Hazretleri

Hacegân tarikatının kurucusu yine Yusuf el-Hemedanî’nin (k.s) hulefasından Abdulhalik el-Gucdevanî aynı zamanda Nakşibendî tarikatının da esaslarını tesis eden zattır. Buhara’da ilim tahsil ettiği esnada tarikata girmiştir. 595/1199’da vefat eden Abdulhalik el-Gucdevanî (k.s)’nun tarikatı Maveraunnehr ve Buhara taraflarında yayılmış ve son derece hürmet görmüştür.

Şihabuddin es-Sühreverdî (k.s) Hazretleri

Hadis ve Şafiî fıkhında büyük âlim olan Şihabuddin Ömer es-Sühreverdî (k.s) (ö:632/1234), İran’ın kuzey batı tarafında Sühreverd şehrinde doğmuş sonra Bağdat’a intikal etmiştir. Amcası Ebunnecib es-Sühreverdî’den (k.s) tarikat almıştır. Hadis ilminde ve Şafiî fıkhında derin ihataya sahipti. Halifeleri vasıtasıyla tarikatı Hindistan’da yayılmıştır.

Muhyiddin ibni Arabî (k.s) Hazretleri

Şeyhi Ekber lakabıyla anılan Muhyiddin bin Arabî (k.s) (ö:638/1240), Endülüs’te doğmuş orada ilim tahsil etmiş Tunus, Mısır, Hicaz, Bağdat gibi birçok memlekete seyahat etmiş bir ara Konya’da ikamet ederek Sadruddin Konevî’nin annesiyle evlenmiş daha sonra Şam’a yerleşerek orada vefat etmiştir. Kurduğu tarikat lakabına nisbetle Ekberiye tarikatı olarak anılır.

Ebu’l-Hasen eş-Şazelî (k.s) Hazretleri

Ebu’l-Hasen Ali bin Abdillah eş-Şazelî (k.s) 593/1197’de Fas’ta doğdu. Şer’î ilimleri tahsil etti ve Fas, Tunus, Mısır, Irak gibi birçok memleketi gezdi. Sonra Fas’a dönerek Abdusselam bin Meşiş’e (k.s) intisab etti. Şeyhi tarafından Şazile’ye yerleşmesi emredildi. Burada irşad faaliyetlerinde bulundu. Daha sonra Mısır’a gitti ve oranın âlimleri ve sultanı tarafından çok hürmet gördü. Şazelî nisbetiyle anılan tarikatı Afrika’da çok yaygındır. 656/1258 senesinde Hac yolculuğunda iken vefat etti.

Ahmed el-Bedevî (k.s) Hazretleri

Afrika’nın büyük şeyhlerinden olan Ahmed bin Ali el-Bedevî (k.s) 596/1200 senesinde Fas’ta doğmuştur. Yüzünü Afrika bedevîleri gibi örttüğü için bu lakapla anılır. Gençliğini ilim tahsiliyle geçirdi ve Şafi’î fıkhında derinleşti. Mısır, Mekke, Bağdat şehirlerine gitti sonra Bağdat’tan yine Mekke’ye döndü. Oradan da manevi bir işaretle Tanta’ya gitti. Kahire’ye geldiğinde Mısır Sultanı Baybars onu askeriyle karşılayıp çok hürmet etti ve ona intisab etti. Tarikatı Mısır başta olmak üzere Afrika’da yaygındır. İnşallah bir sonraki yazımızda diğer tarikat büyüklerini zikretmeye çalışacağız.

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.