BİLGE MÎMAR TURGUT CANSEVER

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : SANAT / ŞEHİR ve MÎMÂRÎ

Okunma Sayısı: 5449

Yazar: Akif Emre

BİLGE MÎMAR TURGUT CANSEVER

Turgut Cansever, öteye yürürken arkasından söylenebilecek sözlerin ne kadar yavan ve tıkız kaldığını daha yazının başında hissediyorum.

Bir mütefekkir, bir mimar olarak Turgut Cansever, her şeyden önce kendisini dünyayı güzelleştirmeye adamıştı. Bir bilge olarak “dinin dünyayı güzelleştirmek” anlamına da geldiğini bize hatırlatan kişiydi. Hep güzel olanın peşinde koştu, her şeyde mutlak güzelin izlerini aradı. Bu yönüyle hikmet ve güzelliği sanatta buluşturarak dinin anlamını yaşadığımız şehire, inşa ettiğimiz evlere, kullandığımız eşyaya yansıtmaya çalıştı.

Mimarlığı, insanın varoluşsal sorunu çerçevesinde değerlendiren düşüncenin öncülüğünü yaptı. Mimarlığın insanın varoluş sorununa ilişkin en geniş/derin çözümlemelerin birleştiği bir disiplin olduğunu ve bu alanın teknik bir mesele ve meslek olmayıp 'medeniyet kurma iddiası'nın temeli olduğunu geniş birikimiyle sürekli hatırlattı. Mimarlıkla insanın varlık meselesi arasında zorunlu bir bağ kurarak; maddi hayatın metafizik açılımını sunan, bu toprakların yetiştirdiği tek mimar denilebilir.

Bu anlamda mimarlığın maddi olduğu kadar ahlaki, estetik ve metafizik boyutlarını göstererek nasıl bir dünya kurmamız gerektiğini ve bunun ilkelerini öğretmeye çalıştı. Mükemmel bir mimari eserin ortaya konması için yerli yerinde olması gerektiğini söylediği üç unsur aslında bir medeniyet tasavvurunun temel ilkelerine işaret eder: İnanç, rasyonalite ve seziş… Bu üçleme aslında varlık, insan ve mekan ilişkisini çözümleyen derin mimarlık düşüncesini formüle ediyor..

Cansever'in mimarlıkla bilgeliği buluşturan bu düşünce sistematiği aslında yaşadığımız, kurduğumuz şehirlerimizdeki temel eksikliğin ne olduğuna, çarpıklığın asıl sebebine kafa yoran, çözüm için proje üreten, konuşan, yazan bir eylemcinin düşünsel birikiminin yansımasıydı…

Turgut Cansever'i bir kuramcıdan, bir düşünce adamından farklı kılan yanı onun ömrü boyunca çözümler peşinde koşmuş olmasıdır. Bu yönüyle salt kuram peşinde bir ütopist olmaktan çok, kuramını hayata geçirmek için projeler geliştiren, insanları ikna etmek için konuşmalar yapan, yazan, yetkili makamları uyarmak için girişimlerde bulunan bir eylem adamıydı.

Düşündüklerini hayata geçirmek için pratik çözümler üretirken göz ardı edilmemesi gereken en önemli yanı onun bir muhalif olmasıdır. Kişiliği ve birikimiyle insanları kuşatan bilge tavrının arkasındaki ilkeli bir muhalif duruşu genellikle fark edilmedi. Şizofren bir inkarcılığın gelenekten kopuk modernizmine karşı ürettiği projeleri ve geliştirdiği düşünceleriyle temelden muhalif bir duruş sergiledi.

Aykırı olmaktan haz alan sorumsuz bir muhalefetten çok alternatif üreten bir muhalif duruş… Sadece karşı çıkmakla yetinmedi olması gerekeni hem teorik hem pratikte göstererek, gelenekten ve kültürden kopuk çarpık şehirleşmeye, mimari anlayışa karşı durdu.

Geleneği modern bir üslup içinde sunarken yaşadığı çağın, insanlığın sorunlarının düşünsel temellerine inerek sorguladı. Medeniyet idrakiyle hakikati bulmak için hiçbir komplekse kapılmadan hikmeti gördüğü her coğrafyaya açılmaktan çekinmedi… İbn-i Arabi ile Konfüçyüs aynı sohbette yer alırken, Nietzsche'nin “la”sının peşinden tevhidin birlik ilkesini, “illallah”la tamamlayan bütüncül bir düşünce dünyasını eşyaya yansıtmaya çalıştı. Tüm bunların temelinde ait olduğu medeniyetin “ben idraki”ne yaslanarak hikmeti her yerde arayan, çağıyla hesaplaşırken bir yüzüyle hayatı yaşanır kılacak güzellik peşinde koşan bir bilgeydi.

Cansever Hoca'nın düşüncelerini paylaştığını, ona sahip çıktığını düşünen pek çok kimsenin bugün önemli mevkilerde yönetici olarak, projelerini hayata geçirmek konusunda hemen hiçbir çaba göstermemiş olması da, en büyük çelişki.

Yazının devamı için tıklayınız.