TÜRKİSTAN’DAN ANADOLU’YA ÇİĞİL TÜRKLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / TÂRİH

Okunma Sayısı: 12072

Yazar: Süleyman Topçu

TÜRKİSTAN’DAN ANADOLU’YA ÇİĞİL TÜRKLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

TÜRKİSTAN’DAN ANADOLU’YA ÇİĞİL TÜRKLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME Geniş Asya bozkırlarını, büyük çöllerini, yüce dağlarını, derin vadilerini, ulu nehirlerini içinde barındıran Türkistan coğrafyası Türk’e ev sahipliği yapmıştır. Bu coğrafyanın en kadim Türk boylarından biri “Çiğil” Türkleridir.

“Çiğil” kelimesi Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lügat-i Türk adlı eserinde “düğüm sıkılaştırmak, ip düğümlemek” gibi anlamlara ifade etmektedir. Zeki Velidi Togan ise “Çiğil” kelimesini “iç oğlan” anlamına gelen “iç gil” kelimesinden geldiğini belirtmiştir. “Çiğil” kelimesi değişik bölgelerde ( Askil, Azgil, İçgil, İskil, İzgil, Eskil, Eşgil) gibi farklı şekilde telaffuz edilmektedir.

Bu boyun ortaya çıkışı bazı efsanevi rivayetlere göre Hz. Nuh (a.s.)’ın oğlu Yasef’in oğlullarından olan Türk’ün soyuna dayandırılmaktadır. Mücmelü’t Tevarih’ e göre Türk’ün 4 oğlu vardır. Bunlar Tûtel, Barsgan, İlak ve Çiğil’dir. Ebul Gazi Han da eserinde bu rivayete yer vermiştir. Aynı yüzyıl müelliflerinden olan İmami’de Harname adlı eserinde aynı rivayetten bahsetmektedir.

Başka bir rivayette ise Kaşgarlı Mahmud Divan-ı Lügat-i Türk’te efsanevi hükümdar Zülkarneyn’in Türkistan’da ki Argu ülkesine geldiği zaman yağmurların bol olmasından yolların çamur içinde kalmasından dolayı daha ileri gidememiştir. Bir kale yapılmasını emretmiş ve kalenin ismini “Çiğil” koymuştur. Daha sonra burada mesken tutanlara “Çiğiller” denmiştir. Görüldüğü gibi Çiğiller Türkistan’ın en kadim boylarından biridir.

Çiğiller ile ilgili ilk kaynaklara İran efsanelerinde karşılaşılır. Bu efsanelerde Çiğillerin Doğu Avrupa’da Asgiller, Hazar Denizi’nin çevresinde Esgiller veya İskiller diye bahsedilmektedir. İlk yazılı ciddi kaynağa ise Orhun ( Göktürk ) Kitabeleri’nde “İzgil” olarak geçmektedir. Çiğillerin kaynaklarda az rastlanmasının sebebi sayılarının az olması ve diğer Türk boyları ile karışması, birlikte yaşamasından kaynaklanmaktadır. Hatta Göktürk döneminde Karluk boyunun bir kolu olarak zikredilir. Uzun yıllar Göktürk hâkimiyetinde kalan Çiğiller bu devletin farklı kademelerinde hizmet etmişlerdir. Göktürk Karluk ve Çiğil boylarından kız alarak akrabalık kurmuştur. Göktürk Devleti’nin yıkılması ile birlikte birçok boy gibi Çiğiller de batıya göç ettiler. Isık gölü, Çu ve İli havzaları, Barsgan, Kaşgar, Maveraünnehir bölgelerine Karluk ve Yağma boyları ile birlikte yerleştiler. Bu bölgeye yerleşen Çiğiller komşuları olan Araplar ile ilişkilere başladılar. Arapların Çinliler ile yaptığı Talas savaşında “ebedi düşmanları” Çin’e karşı Arapların yanında yer alarak Çinlilerin mağlup olmasını sağladılar. Böylece Emeviler döneminde bozulan Türk-Arap ilişkileri düzelmeye başladı. İlişkilerin düzelmeye başlaması ile İslamiyet’in Türkler arasında yayılması hız kazandı. Çiğiller Karluklar Yağmalar kitleler halinde Müslüman olarak ilk Müslüman Türk boyları oldular. İlk Türk İslam kimliğinin teşekkül etmesini sağladılar.

Karluk, Çiğil ve Yağma boyları bir araya gelerek ilk Müslüman Türk devletlerinden biri olan Karahanlı Devleti’ni kurdular. Bu boyların devletin ana kütlesini oluşturdular. Ama hükümdar ailesinin hangi boydan olduğu bilinmemektedir. Çiğil, Karluk, Yağma lehçelerinin karışması ile “Hakaniye Türkçesi” meydana geldi. Yine bu boyların kaynaşmalarından ötürü “Türkmen” denilmeye başlanmıştır.

Çiğil Türkleri koyun eti, arpa, burçak tüketirlerdi. Deve ve sığır eti yemezlerdi. Bu hayvanları da beslemezlerdi. Giysileri genelde kürklerden oluşur, başka giysilere pek rağbet etmezlerdi. Erkek ve kadınları parlak yüzlü güzel insanlardı. Geniş yürekli olup kötü fikir barındırmazlardı. Çiğiller başlarında bir hükümdarları olmamalarına rağmen huzur ve asayiş içinde yaşarlardı. Ahşap ve kilden yaptıkları evlerde otururlar ve diğer boylara örnek teşkil ederlerdi.

Karahanlılara ait olan Maveraünnehir’in bölgesi Selçuklular tarafından alınınca burada ikamet etmekte olan Çiğil boyları Selçuklu hakimiyetine girdi. Çiğiller ile Oğuzlar arasında öteden beri devam eden anlaşmazlık bu dönemde de devam etti. Melikşah Maveraünnehir’i feth ettiği zaman buradaki Çiğil beylerini tanımadı. Çiğiller Melikşah’ın bu tutumunu beğenmediler ve aradaki soğukluk devam etti.

Çiğiller doğudan gelen Karahıtay baskısı ile batıya, arkasından gelen Moğol saldırıları ile daha da batıya göç ettiler. Birçok Türk boyu ile birlikte Azerbaycan ve Anadolu’ya geldiler. Çiğiller Anadolu’nun farklı coğrafyalarına yerleştiler ama varlıklarını hissettiremediler. Çünkü önceden de bahsettiğimiz gibi sayılarının az olması onları gittikleri yerlerde zayıf kıldı. Anadolu’ya önce gelen Oğuzlar bu coğrafyayı zaten Oğuz yurdu yapmıştı. Tüm bunlara rağmen Çiğiller bazı yerlere isimlerini vermişlerdir. Bunlar;

Aşağı Çiğil, Yukarı Çiğil kasabaları ve Çiğil Köyü ( Konya )

Çiğil Köyü, Çiğilbeli Yaylası,Çiğiloğlu Köyü, Çiğilli Köyü ( Kastamonu )

Çiğilviranı Mezrası, Çİğillüpınar Mezrası, Çiğil Mezrası ( Sivas )

Çiğil Köyü, Çiğil Mezrası ( Kahramanmaraş )

Çiğilözü Köyü ( Bolu )

Çiğiller Köyü ( Manisa )

Çiğilbeli Derbendi ( Karaman )

Çiğil Mezrası (Adıyaman )

Çiğilli Köyü ( Çankırı )

Çekilli Köyü ( Kars )

Çiğil Köyü ( Diyarbakır )

Çiğilli Köyü ( Şanlıurfa )

Çiğiller Türkistan coğrafyasından Anadolu coğrafyasına kadar yayılmış en eski Türk boylarından biridir. Çiğiller başta Oğuzlar olmak üzere Karluk, Kıpçaklar ile Anadolu Türk kültür ve kimliğinin oluşumunu sağlamış mihenk taşlarından biridir.

Yazar: Süleyman Topçu	12-10-14
E mail: slymntopcu_1878@hotmail.com		Tweet

Yorumlar: 5

Nadir Sezer
Çiğilli			Tarih : 11-07-23
Ardahan da da çeğilli var

Ali usludil
Sağol			Tarih : 11-12-20
Bu degerli bilgiler için teşekkürler

M.BOZDAĞ
BİZ ORTA ASYADAN GELDİK BU TOPRAKLAR DEĞERLENDİ			Tarih : 08-03-20
MEZAPOTAMYA BİZLER SAYESİNDE KORUNACAK

Murat erez
Minnet			Tarih : 14-10-18
İnaninki böyle bir bilgiye nasıl ulaşırım derken karşıma sizin bu çalışmanız çıkınca çok sevindim emeğinize karşılık size çok teşekkür ederim iyi çalışmalar