ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / TASAVVUF
Okunma Sayısı: 1423
Yazar: Ömer Lekesiz
SÜLEMÎ'NİN TABAKÂTÜ'S-SÛFİYYE'Sİ

GEOMETRİ VE TASAVVUFVahdet-i vücûd doktrininden (Sadreddin Konevî’den, v. 1274) önceki tasavvufî düşünceye, İslam metafiziğinin doğru anlaşılması ve anlatılması bakımından özel bir önem yüklediğimiz içindir ki, bu köşedeki ilgili yazılarımızda Abdürrezzak Tek tarafından (Abdürrezzak el-Kâşânî’nin Elf Makâm’ının da eklenmesiyle) dilimize aktarılan, Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî’nin Menâzilü’s-sâirîn’ine ve yine Tek’in Tasavvufî Mertebeler - Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî Örneği adlı çalışmasına (Emin Yayınları, Bursa 2008) sıkça atıf yapıyoruz.

Abdürrezzak Tek, zikrettiğimi döneme mahsus önemli bir eseri daha çevirerek, geçtiğimiz aylarda okurlarına sundu: Ebû Abdurrahman es-Sülemî’den Tabakâtu’s-sûfiyye (İlk Zâhid ve Sûfîler ön adıyla, Emin Yayınları / Bursa Akademi, Bursa 2018).

Tasavvuf tarihçisi Alexandar Knysh’ın “Horasan Geleneği’ni sistemleştiren” kişi olarak nitelediği es-Sülemî (v. 1021) sûfî biyografileri, Kur’an tefsirleri ile sûfî ahlâk ve adabı üzerine yazdığı risalelerle maruf, Nîşâbur’lu bir mutasavvıftır.

Sülemî’nin risaleleri Tasavvufun Ana İlkeleri ön adıyla Süleyman Ateş tarafından dilimize çevrilerek, 1981 yılında yayınlanmıştır.

Tabakâtu’s-sûfiyye’nin mahiyeti, kaynakları ve etkileri planında Tek’in, Tabakât’ın önsözünde zikrettiği şu bilgileri vermemiz yeterlidir:

“Hiç kuşkusuz onun Tabakâtu’s-sûfiyye isimli eseri sûfîlerle ilgili günümüze ulaşmış en eski biyografi derlemesidir. Sülemî eserinin mukaddimesinde sahabe, tabiîn ve tebeu’t-tâbiîn dönemi zâhidlerini, günümüze ulaşmayan Kitâbü’z-zühd adlı eserinde anlattığı için, Tabakâtu’s-sûfiyye’de 2/8. yüzyıl zâhid ve sûfîlerinden Fudayl b. İyâz ile (v. 187/803) başlayarak ele aldığı kişileri beş tabakaya ayırmış; ilk dört tabakada yirmişer, son tabakada yirmi dört olmak üzere toplam 104 önde gelen sûfînin biyografisine ve görüşlerine yer vermiştir. Sülemî ayrıca kadın sûfîler için yazdığı Zikrü’n-nisveti’l-müte’abbidâti’s-sûfîyyât’ta seksen dört kadın sûfî hakkında kısaca bilgiler vermiş ve sözlerini nakletmiştir.

Sülemî Tabakâtu’s-sûfiyye’sinde kendisinden sıklıkla rivayette bulunduğu Ebû Bekir Muhammed b. Abdullah b. Şâzân er-Râzî’nin günümüze ulaşmayan Târihu’s- sûfiyye isimli eserinden genişçe istifade etmiş görünmektedir. Yine Ebü’l-Abbâs en-Nesevî’nin Târihu’s- sûfiyye’si ile Ebû Bekir en-Nîsâbûrî’nin Ahbârü’s-sûfiyye ve’z-zühhâd’ı, ayrıca Saîd el-Arabî’nin eserleri Sülemî’nin kaynakları arasındadır. Öte yandan alanında ilklerden olması hasebiyle Tabakâtu’s-sûfiyye daha sonra kaleme alınan tabakât türündeki eserlere kaynaklık etmiştir. Örneğin Ebû Nuaym el-İsfahânî Hilyetü’l-evliyâ’da Sülemî’nin eserinden geniş ölçüde faydalanmış, Herevî aynı isimli eseri bazı değişiklik ve ilavelerle Farsça’ya tercüme etmiş ve bu tercüme Câmî’nin Nefehâtü’l-üns’ünün temelini oluşturmuştur.”

İslâm telif geleneğinde tabakât siyer, fıkıh, kelam, tefsir, hadis, tasavvuf, tarih ve edebiyatla meşgul olan önemli kişilerin biyografilerini ihtiva eden telif türüne verilen isimdir.

Sülemî’nin tabakâtı ise günümüze ulaşabilmiş ilk sûfî tabakâtıdır; muhtevalarının genişliğinden veya zaman olarak bize daha yakın bulunduklarından olsa gerek Ferîdüddîn Attâr’ın (ş. 1229) Tezkîretü’l-evliyâ’sı ile Abdurrahman Câmî’nin (v. 1492) Nefehâtü’l-üns’ü ise bizde en çok bilinenleridir.

Abdurrahman Câmî’nin, Vahdet-i vücûd doktrinini benimsemekle kalmayıp, Vahdet-i vücûd’un Horasan geleneğine yerleşmesinde etkili olması nedeniyle, tabakâtı da yer yer ihtiva ettiği şathiyyeler nedeniyle eleştirilere maruz kalmış, hatta tasavvuf müessesesine düşmanlık besleyen kimi yarım mollalarca, menkıbeci dindarlığın aracı olması suçlamasıyla hedef tahtası haline getirilmiştir.

Sülemî’nin Tabakâtu’s-sûfiyye’si, hem şeriata uygunluk hem de Vahdet-i vücûdçuluk öncesi tasavvufi bilgiye erişmek bakımından farklı bir yerde durduğu için, söz konusu suçlamalara da maruz kalmayacak ve dolayısıyla ondan hakikat ve hikmet konularında azami istifade sağlanabilecektir.

Abdürrezzak Tek çevirisiyle, Arapça – Türkçe ve sadece Türkçe olarak iki ayrı şekilde basılan Sülemî’nin Tabakâtu’s-sûfiyye’si, ilk şekliyle tasavvufi ıstılahların çevirisi konusunda hassas olanları, onların orijinallerini de aynı yerde görmeleri bakımından mutmain kılacaktır.

Tabakâtu’s-sûfiyye’den, Ebû Bekir el-Verrâk’a ait şu sözleri naklederek bitirelim yazımızı:

“Müminin dört belirtisi vardır: Sözü zikir, susması tefekkür, nazarı ibret, ameli iyiliktir.”

“İhtilaf düşmanlığı tahrik eder, düşmanlık da belayı çeker.”

“Bir kimse nefsine tutkuyla bağlanırsa kibir, haset, zillet ve miskinlik onun yakasını bırakmaz.”

“Sahip olmadığın şeylerle seni metheden kimseyle dostluk yapma, zira sana kızdığında sende olmayan şeylerle de seni kötüler.”

“Yakin, kulun hallerinde kendisiyle aydınlandığı bir nurdur. Böylece bu nur onu takvâ sahiplerinin derecelerine ulaştırır.”

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Yazar: Ömer Lekesiz
25-11-18
E mail: yenisafak.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
SÜLEMÎ'NİN TABAKÂTÜ'S-SÛFİYYE'Sİ
Online Kişi: 12
Bu Gün: 65 || Bu Ay: 5.960 || Toplam Ziyaretçi: 2.195.655 || Toplam Tıklanma: 51.878.404