HASAN BASRİ ÇANTAY, GÖRÜŞLERİ VE ESERLERİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / PORTRELER

Okunma Sayısı: 575

Yazar: Siyami Akyel

HASAN BASRİ ÇANTAY, GÖRÜŞLERİ VE ESERLERİ

Son devrin önemli âlimlerinden olan Hasan Basri Çantay hoca, 18 Kasım 1887’de Balıkesir’de doğdu. İlk tahsilini İbtida-i Kebir Mektebi’nde gördükten sonra girdiği Balıkesir İdadisi’nden babasının ölümüyle ayrılmak zorunda kaldı. Nafia (Bayındırlık) dairesinde memurluk yaparken bir yandan da Balıkesir Mevlevihanesi Medresesi’nde Arapça, Farsça ve İslâmî ilimler tahsil etti. Hasan Basri Çantay hoca, daha sonra basın hayatına atıldı ve Meşrutiyet’in ilk yıllarından 1912 yılına kadar Nasihat, Balıkesir ve Yıldırım gazetelerini çıkarttı. Balıkesir Daimî Encümeni Başkâtipliği, İl Yazı İşleri Müdürlüğü, lise dengi olan Dâru’l-Hilâfe Medresesi’nde Edebiyat, Arapça öğretmenliği yaptı.

Birinci Dünya Savaşı sıralarında Balıkesir’de çıkardığı Ses gazetesindeki yazıları sebebiyle hakkında tutuklama kararı çıkarıldı ve gazetesi kapatıldı. Kasaba ve köylerde gizlenerek Milli Mücadele’ye katkıda bulundu. Birinci Meclis’te Balıkesir Mebusu olarak görev aldı. 1950 sonrasında İslâm’ın tebliği için çaba sarf etti. Eserleriyle bu davaya hizmet etti. Hazırladığı Kur’an Meali’nden elde ettiği gelirle Balıkesir’de bir cami yaptırdı. Hasan Basri Çantay’ın en önemli çalışması üç ciltten oluşan Kur’an-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm’dir. Döneminde yazılan en ciddi çalışma olan bu eser, Cumhuriyet tarihinde yazılan Kur’an tercümelerine de kaynaklık yapmıştır.

Çantay, kendisini tercüme ve tefsir çalışmalarına teşvik eden sâikin bazı müsteşrik ve muteber olmayan mezhep mensuplarının yabancı dillerde hazırladıkları çevirilerin, ilmi ciddiyetten uzak bir şekilde çok sayıda Türkçeye aktarıldığı, Kur’an’ın dili olan Arapçayı bilmeden ya Batı dillerinden tercüme ederek veya yapılan tercümelerden ufak tefek kelime değişiklikleriyle, kendine göre sade bir dil kullanarak tercüme yayınlayanların yoğunlukta olduğu ve bu çerçevede Kur’an çevirisine dair birçok konunun tartışılması olduğunu mealinin önsözünde ifade etmiştir.

Hasan Basri Çantay hoca, edebi bir eserin bile başka bir dile tamamen aktarılamayacağına dikkati çekmiştir. Ona göre Kur’an-ı Kerim’i tam olarak herhangi bir dile tercüme etmek imkânsızdır. Mananın daha iyi kavranabilmesi ancak tefsir ve izahlarla mümkündür. Hadis konusunda da geniş birikime sahip olan Çantay, Kur’an tefsirinde hadisleri kullandığı gibi yeri geldiğince kelâmî konulara, fıkhi hükümlere temas etmiş, izahlarında mutasavvıfların tasavvufi yorumlarına, işârî tefsir bilgilerine de yer vermiştir. Hasan Basri Çantay hoca, Kur’an-ı Kerim’in anlaşılabilmesi için mücadele etmiş, hazırladığı meal-tefsir ile hizmetini perçinlemiştir. Ehl-i Sünnet çizgide yürüyen bir âlim olan Çantay, ömrünün son yıllarını dini, ilmi, edebi araştırmalara hasretmiş, âlimlik vasfının yanında ediplik vasfını da katarak Basri, Hüzni, Serseri, Âşık Hasan gibi mahlâslarla şiirler kaleme almıştır. Üstad bu cihetle hem âlim hem ediptir.

Hasan Basri Çantay hoca, 3 Aralık 1969’da İstanbul’da vefat etmiş, Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilmiştir. Sonraki yıllarda çevre yolunun geçmesi sebebiyle mezar yeri değiştirilerek Mehmet Akif Ersoy ile Babanzâde Ahmet Naim Efendi’nin kabri yakınlarına nakledilmiştir. Eserleri: Hasan Basri Çantay’ın Kur’an-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm dışındaki eserleri şunlardır: Hadisler (On Kere Kırk Hadis), Âkifnâme, The Straight Path of Islam, Kara Günler ve İbret Levhaları, Zekâ Demetleri, Fıkh-ı Ekber Tercümesi, Ülkü Edebiyatı, Müslümanlıkta Himaye-i Etfal, Mektepli Yavrularıma.

Basılmamış Eserleri: Divan-ı Lügati’t-Türk Tercümesi, Şifayı Şerif Tercümesi, Huccetullâhi’l-Bâliğa Tercümesi ve Şerhi, Türk Savları, Kalendername, İslâm’da Cihat ve İdman, Dokuz Derste Arapça ve Farsça Elifba, Maneviyat-ı Askeriye Dersleri, Edebi Kaideler, Gazetecilik Yüzünden, Ticari İkrar, İstimlâk.

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.