CUMHURİYET DEVRİNDE İSİMLERİ DEĞİŞTİRİLEN İLLER

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : SANAT / ŞEHİR ve MÎMÂRÎ

Okunma Sayısı: 4676

Yazar: Fikri Akyüz

CUMHURİYET DEVRİNDE İSİMLERİ DEĞİŞTİRİLEN İLLER

Akşam yazarı Fikri Akyüz, Cumhuriyet'in ilk yıllarında yapılan isim değişikliklerini yazdı. Bazı illerde yapılan değişikliklerde, Hüdavendigar isminin Bursa olarak değiştirilmesi gibi ilginç uygulamalar göze çarpıyor.

İşte Akyüz'ün köşesine taşıdığı ve ismi değişen o iller;

AFYONKARAHİSAR: İlk ismi KARAHİSAR-I SAHİB. Sahib, bir Selçuklu veziri. Cumhuriyet'in ilk yıllarında Afyonkarahisar, daha sonra kısaca Afyon oluyor. 2005'te ise bu karışıklığı gidermek için çıkarılan kanunla Afyonkarahisar ismini alıyor.

ARTVİN: 1921'de il olmadan önceki ismi LİVANE. Örneğin Zülfü Livaneli, Livanelilidir. 1933'te Rize ve Artvin birleşerek ÇORUH ismini alıyor. Sonra Rize ayrılıyor ve 1956'da Çoruh ismi Artvin halini alıyor.

BALIKESİR: Yüzyıllarca KARESİ ismi olarak bilinen il 1926'da Balıkesir adını alıyor.

AĞRI: İlk adı BAYAZIT. 1920'de Erzurum'dan ayrılıyor ve Bayazıt oluyor. Cumhuriyet, Osmanlı padişahlarına "yoz" dediği için Bayazıt ismi 1926'da KARAKÖSE adını alıyor. 1938'de Ağrı oluyor. Kelimenin aslı, Ağori.

ADANA: 1926'ya kadar KOZAN. 1926'da Kozan ilçeye dönüştürülüyor. Yine CEBELİBEREKET ismiyle o bölgede bir il daha var. 1933'te Cebelibereket lağvoluyor ve ilçeleriyle birlikte Adana'ya bağlanıyor. Adana ilinin adı 1933'te değiştirilerek SEYHAN isimli bir il haline geliyor. 1956'da Seyhan, Adana oluyor.

BİLECİK: 1926'ya kadar bu ilin adı ERTUĞRUL idi. (Burada bir parantez şart: Ağrı'nın ilk ismi Bayazıt; Bilecik'in ilk ismi Ertuğrul. Öz kökümüzü hatırlattığı için Ertuğrul ismi kaldırılıyor!

BİNGÖL: 1926'ya kadarki ismi GENÇ.

BURSA: 1924'ten önceki ismi HÜDAVENDİGAR. Ki, 1. Murat'ın unvanıdır. Bu unvanı kullanan tek padişahtır. Diğerleri ya Han, ya Sultan, ya Bey gibi isimler kullanırdı.

ÇANKIRI: 1925'e kadar KÂNGIRI. (Kanguruyu çağrıştırdığı için değiştirilmiş olabilir!)

ÇANAKKALE: Çanakkale, önce BİGA sancağının merkezi. Sonra 1925'te Çanakkale il oluyor. Biga Çanakkale'ye bağlanıyor. Hatta 1926'ya kadar GELİBOLU isimli bir il de var. Bu il de lağvedilip Çanakkale'ye ilçe olarak bağlanıyor.

DİYARBAKIR: 1937'ye kadar olan ismi DİYARBEKİR.. (Bir harf için ne isimler değişiyor Ya Rab! Kaldı ki Bekir ismi hakaret unsuru mudur? Yani ilk ismi TUZSUZDELİBEKİR olsa anlardım!) Bu arada o bölgede ERGANİ isimli bir il de var. Ergani, 1926'da lağvediliyor.

ELAZIĞ: 1937'ye kadarki ismi ELAZİZ. (Böylece bir padişah ismi daha gitmiş oluyor!)

OLTU: 1. Dünya Savaşı'na kadar Rus Çarlığı boyunduruğunda olan Oltu, 1. Dünya Savaşı'nda geri alınıyor. Hatta 1919'da orada Oltu Hükümeti bile kuruluyor. Bu hükümet 1926 yılında Erzurum'a ilçe olarak bağlanıyor. Bir hükümet ilk kez bir ilçe oluyor! Oltulular mütevazıdır.

GAZİANTEP: 1926 yılına kadarki ismi AYINTAP, o yıl GAZİAYINTAP oluyor.
KAHRAMANMARAŞ: 1973'te Kahraman sözcüğü ekleniyor.

ŞANLIURFA: 1984'te Şanlı oluyor. Ama ilk adı SİVEREK. Siverek, 1926'da il olmaktan çıkarılıp ilçe haline getiriliyor.)

GİRESUN: 1921'de il oluyor. 1925'te KARAHİSARIŞARKİ isimli bir başka il, ŞEBiNKARAHİSAR ismini alıyor. 1933'te Şebinkarahisar il olmaktan çıkarılıp, Giresun'a ilçe olarak bağlanıyor.)

ÇATALCA: 1926'ya kadar il imiş.

KIRKLARELİ: 1926'ya kadarki ismi KIRKKİLİSE.
(KIRŞEHİR: Osman Bölükbaşı'ya oy verdiği için 1954'te ilçeye dönüştürülüyor, 1957'de tekrar il oluyor. Bunu, adında demokrat olan bir parti yapıyor!)

MANİSA: İlk ismi, Osmanlı'dan bir önceki beyliklerden birinin yerleşim yeri olması nedeniyle SARUHAN. 1926'da Manisa oluyor.

MUĞLA: 1926'ya kadarki ismi MENTEŞE.

RİZE: 1926'ya kadar LAZİSTAN sancağının merkez ilçesi.

SAMSUN: Yine 1926. O yıla kadarki ismi CANİK ili.

TUNCELİ: 1926'ya kadarki ismi DERSİM. O yıl ilçe haline getiriliyor ve Elazığ (Elaziz) iline bağlanıyor.

YOZGAT: 1926 yılına kadar olan ismi BOZOK.

Yazının alındığı kaynağa ulaşmak için tıklayınız.

Yazar: Fikri Akyüz	05-09-13
E mail: habervaktim.com		Tweet

Yorumlar: 2

Uğurlu
Vebal			Tarih : 08-09-13
İfade etmek, yazmak tarihine ve tarihe not düşmek büyük mesuliyet gerektiriyor.Hatalar, yanlışlar, inkarlar,iftiralar ve hakîkâtın üstünü örtmeler vebal değil de nedir?Hakîkât aşıkları yalan sıra dağlarını bertaraf etmek zorundalar.Mesuliyet hissi ile samimi gayretleri olan ehl-i kelam ve ehl-i kaleme müteşekkiriz.

Tarihman ( Sadakat.net )
Burada bir yanlışlık söz konusu...			Tarih : 08-09-13
Burada bir yanlışlık söz konusu... Hüdavendigar İsmi, Bursa ile değiştirilmedi. Osmanlılar döneminde Hüdavendigar, Bursa'nın ismi değil, Bursa'nın merkezi olduğu Vilayetin ismidir. Hüdavendigar Vilayeti, günümüzde, Kütahya, Balıkesir, Bilecik, Uşak, Eskişehir ve Afyon illerinin topraklarını kapsıyordu. Bursa'nın ismi yine Bursa idi. Hüdavendigar Vilayeti, Bursa Sancağı olarak geçiyor kayıtlarda.... Ayrıca, Elazığ'ın ismi de "Mamuratü'l-Aziz"dir. Bir ara Elaziz diye de kullanılmıştır. Osmanlılar döneminde kullanılan bölge isimlerinin merkez şehir isimleriyle karıştırıldığı görülüyor. Bu bağlamda Ertuğrul Sancağı'nın Merkezi Bilecik'tir. İsmi değişmemiştir. Menteşe Sancağını'nın merkezi Muğla'dır. Karasi Sancağı'nın merkezi Balıkesir'dir. Saruhan Sancağı'nın merkezi Manisa Şehridir. Yani Osmanlılar döneminde bu şehirleri ismi, Bilecik, Muğla, Balıkesir ve Manisa olarak kullanılmaktadır. Ancak, daha sonraki idari taksimatta merkez şehir isimleri vilayet ismi olarak belirlenmiştir. Yoksa, tam anlamıyla bir değişiklik söz konusu değildir. EDİTÖRÜN NOTU: İkazınız ve verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederiz. Selamlar.