MEDYA PAZARINDA DEFOLU TÜRKÇE

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 2067

Yazar: C.Yakup Şimşek

MEDYA PAZARINDA DEFOLU TÜRKÇE - 17

(Mehmet Y. YILMAZ - Erdal SAĞLAM - Fatih ÇEKİRGE)

Mehmet Y. YILMAZ (Hürriyet - 7 Mart 2011)

“Tarih boyunca sahip oldukları gücü bu amaçla kullananlar çok oldu.”

YILMAZ'ın cümlesi aşağıdaki şekillerde anlaşılabilir:

A) Bazı kişiler (veya devletler) tarih boyunca birtakım güçlere sahip olmuşlar (Sahip oldukları gücü asırlarca ellerinde tutmuşlar).

B) Sahip oldukları gücü bu amaçla kullananlar tarih boyunca, hem de çok oldu.

Yazının diğer kısımlarından anlaşıldığına göre YILMAZ, ikinci şıkkı kastediyor. O hâlde cümlesini B şıkkındaki gibi kurmalıydı.

***

Erdal SAĞLAM (Hürriyet - 7 Mart 2011)

"2007 yılından bu yana basın üzerindeki baskıların arttığını biliyoruz. Ancak son dönemde iyice ayyuka çıktı."

Cümlede geçen “ayyuka çıkmak” tabiri - yukarıda olduğu gibi - baskının şiddet veya derecesini belirtmek için değil, ses veya dedikodu hakkında kullanılır.

TDK’nin “ayyuka çıkmak” tabiri için verdiği iki örnek cümle şöyle:
“Camlar çerçeveler parçalanıyor, küfürler ayyuka çıkıyordu.” (Ahmet Ümit)
“Rezalet ayyuka çıktı, bütün İstanbul bundan bahsediyor.” (Necip Fazıl Kısakürek)

“Ayyuka çıkmak” tabiri dışında bir de “sesi ayyuka çıkmak” vardır; o da “çok yüksek sesle bağırmak” demektir.
SAĞLAM, anlatmaya çalıştığı fikri (son zamanlarda medya ve gazeteciler üstündeki baskının iyice arttığı) sağlam ifadelerle söyleyebilmek için dilimizde maksadına uygun başka tabirlerden faydalanmalıydı:
gaza basmak, vites büyütmek, hız vermek, yangını körüklemek, fayrap etmek, iş çığırından çıkmak, iş şirazesinden çıkmak, ateş bacayı (saçağı) sarmak...

SAĞLAM’ın “ayyuka çıktı”dan önce “iyice” zarfını kullanmasına da lüzum yok, çünkü bu mana zaten tabirin özünde var…

Yeri gelmişken “ayyuk” kelimesi hakkında Şemseddîn Sâmi Bey ve Ferit Devellioğlu’nun verdikleri bilgileri naklen sunalım:
ayyûk (ism-i müzekker Ar.) 1. hey’et. Mecrenin sağında ve Süreyyâ’nın kurbünde kırmızı renkli küçük ve parlak bir necm-i sâbit, keçi kevkebi. 2. mec. semânın pek yüksek yeri: Sesi ayyûka çıkıyordu = Pek ziyâde bağırıyordu.(Kaamûs-ı Türkî)
ayyûk (a.i.): 1. astr. keçi, semânın kuzey yarımküresinde bulunan Auriga burcunun en parlak yıldızı, (Alpha Avriga) lat. capella; fr. chévre. 2. semânın pek yüksek yeri. (OSMANLICA – TÜRKÇE ANSİKLOPEDİK LÛGAT)

***

Fatih ÇEKİRGE (Hürriyet - 7 Mart 2011)

“İnsanlara, ‘Sen suçlusun gel bakalım’ diyerek içeri attıktan sonra aylarca dört duvar arasında yargılanmayı bekletmek hangi adalete sığar?”

Her ne kadar maksat anlaşılıyorsa da ifade kusurlu: "İnsanlara" kelimesinin "İnsanları" şeklinde kullanılması lazımdı.

***

Fatih ÇEKİRGE (Hürriyet - 7 Mart 2011)

"Kör kuyularda kulaktan dolma çırpınıyoruz."

Yine bir tabir hatası... Kulaktan dolma malumat, kulaktan dolma öğrenmek vb. olabilir de “kulaktan dolma çırpınmak” nasıl olabilir? “Kulaktan dolma” veya “kulak dolgunluğu” şeklinde kullandığımız bu tabir “şundan bundan işitmekle edinilen bilgi” demek olduğuna göre “kulaktan dolma çırpınmak” da herhâlde “el âlemin ne şekilde çırpındığını duyup öğrenerek onlar gibi çırpınmak” olur... Şaka bir yana, ÇEKİRGE, zannederiz acele edip kestirmeden gideyim derken bir kelimeyi atlamış. Onun noksanını biz tamamlayalım:
"Kör kuyularda kulaktan dolma bilgilerle çırpınıyoruz."