TÜRKLÜK, KÜRTLÜK VE 'ORTAK TASAVVUR'

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : İKTİBAS / ÂKİF EMRE

Okunma Sayısı: 2703

Yazar: Akif Emre

TÜRKLÜK, KÜRTLÜK VE 'ORTAK TASAVVUR'

Kürt milliyetçiliğinin yükselişine dair tarihsel bir karşılaştırma yapmak üzere Osmanlı'dan ayrılan ilk Müslüman kavim olan Arnavutların hikayesine değinmiş Şükrü Hanioğlu (Sabah, 23 Aralık). Arnavutların -büyük kısmının, en azından ayrılıkçılık ekseninde, Arnavut milliyetçisi olmamasına karşın- büyük devletlerin desteğini alarak bir elit ideoloji olan Türk milliyetçiliğine yönelen İttihatçıların basiretsiz politikaları nedeniyle adım adım Osmanlı'dan kopuşunun nedenlerini yazıyor. Gerçekten de Osmanlı Arnavutlarının hilafete bağlılıklarına karşın, elit milliyetçilerin Arnavutların Osmanlı bütünü içindeki yerlerini ayrıştırmada belirleyici olmalarında, milliyetçiliğin gücünden çok İttihatçıların kör siyasetlerinin etkisi büyüktür. Avlonyalı Ekrem Bey'in anılarını okuduğumda benzer düşünceler zihnimde çağrışım yapmıştı. Özetle, Hanioğlu; çok uluslu imparatorluklar zaten tarihe kavuşuyordu, devir milliyetçiliklerin devriydi, bu nedenle kazandılar diyor.

Tarihçi Mete Tunçay'la yapılan bir söyleşide Kürtlerin Osmanlı yönetimiyle ilişkisini cumhuriyet döneminden kesin çizgilerle ayırıyor. Kürtlerin Osmanlı dönemi ayaklanmaları merkezileşmeye karşı, yani vergi ve zorunlu askerlik uygulamalarına karşı birer "aşiret ayaklanmasıydı" tespitini yaptıktan sonra, Şeyh Said ayaklanmasının bunlardan temelde farklı olduğunu söylüyor. Tunçay, özetle, Milli Mücadele yıllarında hilafetin kurtarılması için Türklerle beraber mücadele eden Kürtler için, hilafetin kaldırılmasıyla ortaklık bozulmuş oldu; "öküz öldü, ortaklık bitti…" diyor. "İslam milleti" içinde kendilerini bulan Kürt ve Türklerin, hilafetin kaldırılması ile kendilerine özgü ayrı kimlikler geliştirmeye başladıklarını da ilave ediyor. Türk-Kürt meselesindeki tarihsel kırılmanın, hilafet meselesini merkeze almadan, doğru okunamayacağını bu köşede dile getirmiştim birkaç kez.

Gerek Hanioğlu'nun gerekse Tunçay'ın, biri diğerinden habersiz, bu bağlamda vardıkları sonuç; birbirlerini ima eder gibi. Tunçay "yeni Osmanlıcılık"ta demir atıyor. Ve hemen ilave ediyor; sadece Türklerin değil tüm grupların kendi kendilerini ifade edebildikleri bir yapı… Hanioğlu ise, Arnavut ayaklanması sırasında çok uluslu imparatorlukların anakronizme düştüğünü, şimdi ise milliyetçiliklere dayalı ideolojilerin anakronizme düştüğünün altını çizerek "ortak tasavvur" geliştirme yeteneğine dikkat çekiyor. Burada temel soru; anakronizme düşmeden Türkçülük ve Kürtçülük temelinde ortak tasavvur geliştirebilme imkanının olup olmadığıdır.

Oysa bugün için ne Türkçülük ne de Kürtçülük temel alınarak seküler kimliklerin ortak tasavvur geliştirme imkanı neredeyse kalmamıştır. Nitekim Tunçay'ın "yeni Osmanlı" fikrine rağmen, Kürtlerin güneydeki parçalarıyla bütünleşerek Türkiye'den ayrılmak istemeleri durumunda, buna karşı yapacak bir şeyin olmadığını söylemesi de bir itiraf. Çünkü temel sorun, ulus eksenli Kürtçülük etnik kimlik siyaseti kadar, bu ortak tasavvur arayışının ulus-devlet ufkuyla sınırlı kalmasında da yatıyor.

Batıcı seküler Kürt milliyetçileri tarafından, zihnen ve duygusal olarak bu kader birliği yaptığımız coğrafyadan ve kardeşlik bağından kopuşlarına rağmen, İslam kimliğinin birleştirici çizgisine karşı içten içe ayartıcı söylemler de geliştirilmiyor değil. Bunun tipik tezahürü, "Kürt İslamcılar, Türk İslamcılarını samimi bulmuyor"la başlayan söylemlerde yatıyor. Bu tezin geçerliliğini test etmeden önce, bu İslamcı yakıştırması yapılanların kimler olduğu pek müphem kalıyor her seferinde. Yıllardır İslami duyarlılıkla Türk olarak etnik kökeninden utanmayan, ama övünme payesi olarak da ortalıkta dolaşıma sokmayan biri olarak, "Kürtçü-İslamcı" yakıştırmasına çok muhatap olmuşumdur. Devletin resmi raporlarında bile bir dönem Diyarbakırlı, Türk kökenli Sezai Karakoç ve Diriliş çevresi için "Kürtçü-İslamcı hareket" dendiği bilinir.

Kürt siyasal hareketinin Kürtlerden oluşan sessiz yığınların sesini bastırdığı muhakkak. Tıpkı İsmail Kemal ve arkadaşlarının Arnavut milliyetçiliği adına yaptığı gibi. Buna rağmen iki kesimden de hafızaları parçalanmamış ve diri olan büyük çoğunluğun ortak tasavvur imkanlarını ellerinden almaya yönelik seküler tiplerin öne çıkarılmasından sonra Türk ve Kürt İslamcıların birbirine güveni meselesinin gündemde tutulması da kayda geçecek bir durum.
...