MEDYA PAZARINDA DEFOLU TÜRKÇE

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 1899

Yazar: C.Yakup Şimşek

MEDYA PAZARINDA DEFOLU TÜRKÇE - 51

(Mine KIRIKKANAT – Sabahattin ÖNKİBAR)

Mine KIRIKKANAT (Cumhuriyet – 05 Haziran 2011)

“Baş rolde oynatılmaktan hücre tutuklusu Tuncay Özkan, Mustafa Balbay ve Doğu Perinçek, televizyon ekranına değil, günde üç dakika yemek dağıtmak için açılan demir kapının gözetleme deliğine bakıyorlar.”

Bu cümlede “Baş rolde oynatılmaktan” sözü ne bildiriyor, anlaşılmıyor. Çünkü bu sözdeki “-tan” ekine yüklenen fonksiyon nedir, belli değil…
Bilindiği üzere bu ek (-dan / -den ; -tan / -ten) başlıca iki şey bildirir:
1. Çıkma, ayrılma, uzaklaşma
2. Sebep
Yukarıdaki sözde ise bu ekin birinci manada olmadığı fakat ikinciye de uymadığı görülüyor. Bakın, soralım:
“Baş rolde oynatılmaktan” sözü cümlede aşağıdakilerden hangisinin sebebini açıklıyor?
A) Tuncay Özkan, Mustafa Balbay ve Doğu Perinçek’in hücre tutuklusu olmalarının
B) Tuncay Özkan, Mustafa Balbay ve Doğu Perinçek’in televizyon ekranına değil, günde üç dakika yemek dağıtmak için açılan demir kapının gözetleme deliğine bakmalarının

***

Sabahattin ÖNKİBAR (YENİÇAĞ – 05 Haziran 2011)

“Turizm merkezleri ile büyük şehirlerde kitlesel katliamlar yapılacak.”

“Katliam” kelimesi “toplu olarak katletmek; bir topluluğu (aile, sülale, grup, ahali…) toptan öldürmek” demektir. Dolayısıyla bu kelimenin önüne “kitlesel, toplu vs.” sıfatlarını getirmeye lüzum yoktur.
“Bunun ne mahzuru var ki?” diye düşünenler olabilir. Birçok mahzurundan yalnızca birini söyleyelim:
Muhatap(dinleyen-okuyan)ların kafası karışabilir: “Kitlesel katliamlar” gibi sözleri okuyan veya duyan kişiler “Demek ki katliam toplu da oluyormuş tek tek de yapılabiliyormuş.” şeklinde düşünebilirler. Bu da yanlış bir bilgiye yol açar.
Tıpkı soğuk buz, sıcak köz, yuvarlak bilye vb. demek gibi.
ÖNKİBAR’ın aynı yazısında geçen “Büyük illerde kitlesel tutuklamalar yapılacak.” cümlesi bu bakımdan hatalı görünmüyor.
Ama şu “kitlesel” lafının kendisi daha büyük bir hata…

“Kitlesel” Ne Demek?

Aslında ÖNKİBAR’ın “kitlesel” kelimesini günlük dilin malıymış gibi kullanması doğru değil.
Çünkü TDK, Güncel Türkçe Sözlük’te “kitlesel” diye bir kelime almamış.
Bu kelimeyi TDK’nin yalnız Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu’nda bulabiliyoruz. Orada da bu kelimenin İngilizce “aggregate” karşılığı olduğu belirtilmiş.
Oxford’un An Englısh-Turkısh Dıctıonary lügatinde “aggregate” kelimesinin “toplu, bütün, küme; toplanmış, bir araya getirilmiş şey; kütle; (betonda) çakıllı kum, taşkırığı vs.” demek olduğu kayıtlı...
Uzun lafın kısası: TDK’ye göre “kitlesel” kelimesi günlük dilin bir kelimesi değil...
Yalnızca bilgisayar tabiri…
ÖNKİBAR “kitlesel” yerine “toplu” dese ikinci cümlesi hiçbir şey kaybetmez, TDK’ye de uygun olur.
“Ben TDK’ye uymak zorunda değilim…” diyorsa ben de derim ki:
“Sabahattin Bey, “toplu” gibi daha doğru bir Türkçe kelime varken onu tercih etmeyip “kitlesel” gibi bir uydurukçayı kullandığınızda TDK’ye uymuş olmuyor musunuz?”
Bunu demiş bulundum ama hatamı da fark ettim:
ÖNKİBAR, TDK’ye uymamış, “kitlesel” sözünde onu da geçmiş…