ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / DİL KALESİ
Okunma Sayısı: 2202
Yazar: D. Mehmet Doğan
ONURUN ONURU KURTULUR MU?

ONURUN ONURU KURTULUR MU?Sö­zün, ke­li­me­le­rin ya­la­ma ol­du­ğu bir de­vir­de ya­şı­yo­ruz. Kul­lan­dı­ğı­mız ke­li­me sa­yı­sı git­gi­de aza­lı­yor, bun­la­ra yük­le­di­ği­miz an­lam­lar ise ha­bi­re ço­ğa­lı­yor. Ke­li­me­le­rin an­lam alan­la­rı be­lir­siz­le­şi­yor, mâ­na kay­bı yay­gın­la­şı­yor. Zen­gin di­li­mi­zin ve­rim­li top­ra­ğı gün­den gü­ne kay­bo­lu­yor...

Bu ko­nu­da­ki ör­nek ke­li­me­ler­den bi­ri “o­nu­r”­dur.

Ne hik­met­se bu ke­li­me, Fran­sız­ca’­da­ki “hon­ne­ur”­a ben­zi­yor! As­lın­da ben­zi­yor fi­lan de­ğil, dü­pe­düz ora­dan apa­rıl­mış bir ke­li­me...

Hay­si­yet, şe­ref, va­kar gi­bi ke­li­me­ler var­ken, “hon­ne­ur”­dan apar­ma “o­nu­r” ye­ni­lir yu­tu­lur gi­bi de­ğil.

Hay­si­ye­ti­mi­zi yi­tir­dik... Şe­re­fi­miz yok hük­mün­de... İz­ze­ti­nef­si­miz ayak­lar al­tın­da. Va­ka­rı­mı­zı çok­tan kay­bet­tik...

Bu ke­li­me­ler kul­la­nım­dan düş­tü, an­lam­lar kay­bol­du...

Fran­sız­ca­dan ge­çen ke­li­me­ler söz­ko­nu­su ol­du­ğun­da ilk baş­vu­ra­ca­ğı­mız kay­nak, Şem­sed­din Sa­mi­’nin Ka­mus-ı Fran­se­vî­’si.

Hon­ne­ur’­un ora­da­ki açık­la­ma­sı şöy­le: Na­mus, ırz. İf­fet, pak­da­men­lik (ete­ği te­miz­lik). Şe­ref, şan, şöh­ret, iti­bar, hay­si­yet, onur... Ria­yet, ik­ram, ta­zim, hür­met... Fahr (övün­me) ve mü­ba­hat (if­ti­har et­me).  (Pa­ran­tez için­de­ki açık­la­ma­lar bi­ze ait).

Dik­kat edi­lir­se, meş­hur söz­lük­çü­müz “hon­ne­ua­r”­a kar­şı­lık bir­çok ke­li­me sı­ra­la­mış. Öy­le sa­nı­yo­ruz ki, Fran­sız­ca­da biz­de­ki ke­li­me zen­gin­li­ği ol­ma­dı­ğı için böy­le yap­mak zo­run­da kal­mış.

En baş­ta “na­mus, ır­z” ke­li­me­le­ri­nin ve­ril­me­si il­gi çe­ki­ci... Biz­de bu an­lam­la­rı ile kul­la­nıl­ma­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz. Ar­dın­dan yi­ne ya­kın an­lam­lı ke­li­me­le­ri sı­ra­la­mış. Da­ha son­ra şim­di­ki kul­la­nı­ma ya­kın olan şe­ref, şan, şöh­ret, iti­bar, hay­si­yet ke­li­me­le­ri­ne yer ve­ri­yor ve bu gru­bun so­nun­da “o­nu­r”­u da zik­re­di­yor. Bu, ke­li­me­nin Şem­sed­din Sa­mi­’nin lü­ga­ti­nin ya­yın­lan­ma­sın­dan ön­ce di­li­miz­de kul­la­nıl­dı­ğı an­lam­ına ge­lir. (Bu­na rağ­men, da­ha son­ra ha­zır­la­dı­ğı Ka­mus-ı Tür­kî­’de bu ke­li­me­ye rast­la­mı­yo­ruz.) Da­ha son­ra­ki açık­la­ma­lar da son­ra­ki an­lam­lan­dır­ma­la­ra te­ka­bül edi­yor. 

Onur ke­li­me­si­ni Türk­çe lü­gat­ler­de bul­mak müm­kün de­ğil, ta ki, 1935’te ya­yın­la­nan Türk­çe­den Os­man­lı­ca­ya Cep Kı­la­vu­zu­’na ka­dar.

Dev­le­tin di­le sis­te­ma­tik mü­da­ha­le­si­nin bel­ge­si olan bu Kı­la­vu­z’­da onur “şe­ref, iz­zet-i nefs, hay­si­ye­t” ke­li­me­le­ri ile kar­şı­la­nı­yor. Dil Ku­ru­mu­’nun ilk “Türk­çe Söz­lü­k”­ü 1945’te ya­yın­la­nı­yor, bu­ra­da “Öz­say­gı, hay­si­yet, iz­ze­ti­ne­fis. İç de­ğer, şe­re­f” açık­la­ma­sı­nı gö­rü­yo­ruz. 1983’e ka­dar bu açık­la­ma gi­di­yor.

1983 bas­kı­sın­da ta­rif ge­niş­le­til­miş: “1.in­sa­nın ken­di­ne kar­şı duy­du­ğu say­gı, öz­say­gı, hay­si­yet, izz­ze­ti­ne­fis. 2. Baş­ka­la­rı­nın gös­ter­di­ği say­gı­nın da­yan­dı­ğı ki­şi­sel de­ğer, gu­rur, şe­ref.” Son bas­kı­da da ay­nı ta­rif ko­run­muş...

Ge­le­lim ke­li­me­nin ma­hi­ye­ti­ne... TDK’­nın söz­lük­le­rin­de onur ha­lis Türk­çe bir ke­li­me mu­ame­le­si­ne ta­bi tu­tu­lu­yor. Uy­dur­ma ve Ye­ni Ke­li­me­ler Söz­lü­ğü­’n­de Fa­ruk Kad­ri Ti­mur­taş ise “o­nu­r”­un fran­sız­ca­dan alın­dı­ğı­nı, “şe­re­f” kar­şı­lı­ğı ola­rak kul­la­nıl­mak is­ten­di­ği­ni, bu­na kar­şı­lık hal­kı­mı­zın onu­ru, “ki­bir, va­kar, gu­ru­r” ye­ri­ne kul­lan­dı­ğı­nı ve bu­nun da­ha doğ­ru ol­du­ğu­nu be­lir­ti­yor. Ona gö­re, ke­li­me “şe­re­f”­i kar­şı­la­mı­yor. Onur ile şe­ref, hay­si­yet, iz­ze­ti­ne­fis ve gu­rur ke­li­me­le­ri­nin kar­şı­lan­mak is­ten­di­ği­ni, bu­nun da ci­na­yet ol­du­ğu­nu be­lir­ti­yor. Di­ğer bir önem­li dil­ci­miz Mu­har­rem Er­gin de ke­li­me­yi ya­pı ve an­lam ba­kı­mın­dan yan­lış bu­lu­yor. Do­ğan Ak­san ise ke­li­me­nin dil dev­ri­min­den ön­ce kul­la­nıl­dı­ğı­nı ya­ban­cı bi­le ol­sa yer­leş­ti­ği­ni, türk­çe­nin sis­te­mi­ne ay­kı­rı ol­ma­dı­ğı­nı söy­lü­yor...

Gel­dik sö­zün so­nu­na... Onur ke­li­me­si­ni halk nez­din­de sı­na­ma­yı tek­lif edi­yo­rum. Bi­ri­ne “o­nur­su­z” de­yin, su­ra­tı­nı­za bel bel ba­ka­cak ve “git işi­ne­” di­ye­cek... Bir de “şe­ref­si­z” ve­ya “hay­si­yet­si­z” de­yin ba­ka­lım...

Şim­di ke­li­me­le­ri yer­li ye­rin­de kul­lan­ma ve an­lam­la­rı net­leş­tir­me za­ma­nı... Me­de­ni­yet di­li ne­dir? So­ru­su­nun ce­va­bı­nı ya şim­di ve­re­ce­ğiz ya da hiç bir za­man!

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Yazar: D. Mehmet Doğan
01-05-15
E mail: gazetevahdet.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
ONURUN ONURU KURTULUR MU?
Online Kişi: 30
Bu Gün: 361 || Bu Ay: 9.617 || Toplam Ziyaretçi: 2.221.538 || Toplam Tıklanma: 52.167.560