GÜNAHKÂRLIK BAŞKA, GÜNAHTAN KÂR ETMEK BAŞKA

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : İKTİBAS / ÇARPIK VAZİYETLER

Okunma Sayısı: 2063

Yazar: Gökhan Özcan

GÜNAHKÂRLIK BAŞKA, GÜNAHTAN KÂR ETMEK BAŞKA

Ticaret belli sınırlar içinde meşru sayılabilecek bir faaliyet... Meseleye dinî pencereden bakmayanlar için o sınırlar daha ziyade ahlakî kaidelerden çıkıyor. Müslümanlar için bu ahlakî kaideler dışında bir de dinî sınırlar var. Müslümanlar ticareti Allah'ın (c.c.) emir ve yasaklarına riayet ederek yapmak yükümlülüğü altında... Ortamın getirdiği zorluklar, yeni ticaret kültürü ve yaygın piyasa alışkanlıkları bu gerçeği hem değiştirmez, hem hafifletmez, hem de orasının burasının çekiştirilip mevcuda uygun bir şekle sokulmasına izin vermez.

Müslüman için ticaretin sınırları genel hatlarıyla ticaret yapıyor olalım ya da olmayalım hepimizin malumudur. İşin içinde faiz olmayacak. Yalan dolan, aldatma, karaborsa, irtikap, kayırma, imtiyaz olmayacak. Fahiş fiyatla satış yapılmayacak. Çalışanın emeği gözetilecek, hakkı zamanında verilecek. Meşru olmayan mal satılmayacak, bu nevi işleri yapacak işyeri ve işletmeler açılmayacak. Hiçbir şekilde israfa yol açılmayacak. İşin uzmanı değilim, uzatmayayım. Zaten uzatsam da, benim sıralayabildiklerim herkesin bildiği meselelerle sınırlı kalacak.

O halde bu meseleye burnumu niye sokuyorum, tafsilatı beni aşan bir hadiseyi buraya neden taşıyorum? Yavaş yavaş (aslında o kadar da yavaş değil) meselenin inceldiği bazı noktalarda ölçülerin fena halde kaybolmaya başladığını gördüğüm ve bu konuyu yirmidört saat tartışadurduğumuz meselelerin pek çoğundan çok daha önemli ve hayatî gördüğüm için...

Bugün cari olan ticaret ortamı, bu ortam içinde faaliyet gösteren Müslümanları, bir parçası olamayacakları pek çok şeye zorluyor ya da zorladığı yaygın biçimde kabul ediliyor. Küçük bir örnek vermek gerekirse, büyük ölçekli ticari kurumların aynı alanda faaliyet gösteren ticari rakipleriyle rekabet içinde olabilmeleri için ürünlerini tanıtıcı reklamlar üretmeleri gerekiyor. Bu olunca, yine cari reklam diline geçmek, o dilin kural ve imkanlarıyla hareket etmek ihtiyacı hissediliyor. Ancak o dil, yukarıda birkaçını sıraladığımız dinî kaidelerle pek çok noktadan çelişen bir dil... Mesela açıkça israfa teşvik etmeden bir restoran reklamı yapabilmeniz adeta imkansız. Ya da ha bire kıyafet değiştirmeyi yaşama kültürünün bir parçası olarak görmeden/göstermeden bir giyim firmasının kampanyasını oluşturamazsınız.

Bu önemli bir çelişki ve mevcut ortamda halli de zor görünüyor. Ne ticaret yapanlarımızın ne de onların alıcısı olarak biz müşterilerin böyle bir meselesi olduğu da maalesef söylenemez. Aksine adı konmamış bir centilmenlik anlaşmasıyla, meselenin dinimizle, inancımızla esastan uyuşmazlık potansiyeli taşıyan bu kısımlarını dikkate almadan, birbirimize hatırlatmadan, gündeme getirmeden yaşamanın çarelerini arıyoruz.

Bir de üstüne, anlaşılması hakikaten imkansız bir pişkinlikle, hepimizin büyük bir hassasiyetle üstüne titremesi gereken birtakım imanî/Kur'anî bazı kavramları ölçüsüzce meşruiyeti fevkalade tartışılır ticarethanelerimize isim, ürünlerimize marka, dilimize pelesenk, reklam kampanyalarımıza da malzeme ediyoruz. İsrafı, seçkinciliği, imtiyazı, dünyaseverliği, tamahkârlığı, lüküs hayatı, haddini bilmezliği ve savurganlığı, emek sömürüsünü bu mübarek kavramlarla aklamaya çalışıyoruz. Herkes ne sattığının, ne aldığının idrakinde olmalı! Günahkâr olmak başka bir şey, günahtan kâr etmek çok daha başka bir şey!
...