TDK'NİN SÜTÜ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 4077

Yazar: C.Yakup Şimşek

TDK'NİN SÜTÜ

(TDK'den Bir Düzine Hata - 26)

Güncel Türkçe Sözlük’te İfade ve Noktalama Hatası

TDK’nin Bozuk “Süt” Tarifi

Güncel Türkçe Sözlük’te “süt” kelimesinin ilk manası şöyle açıklanmış:

“Kadınların ve memeli dişi hayvanların yavrularını beslemek için memelerinden gelen, besin değeri yüksek beyaz sıvı.”

Bu ifadede dikkat çeken husus, sütün gelme sebebidir: “Kadınların ve memeli dişi hayvanların yavrularını beslemek için…”
Peki, bu maksadı, bu niyeti taşıyan kimlerdir, nedir: “Kadınlar ve memeli dişi hayvanlar” mı, yoksa “süt” mü?..
TDK’nin ifadesine göre cevap “süt” oluyor.
Yani şu bildiğimiz “süt” ün de kendine göre bir gayesi, niyeti var: “Kadınların ve memeli dişi hayvanların yavrularını beslemek…” Evet, aynen böyle… (Amenna!.. Bana göre doğru…)
Asıl mesele şu: Buna TDK inanıyor mu? Kurumlular memeden akan sütün, yerden çıkan suyun, ağaçtan sarkan üzümün “insanları beslemek” gibi bir gaye taşıdıklarını düşünüyorlar mı?
“Hayır, biz onu kastetmiyoruz. Bize göre o maksadı taşıyan süt değildir; yavrularını beslemek isteyen kadınlar ve memeli dişi hayvanlardır.” diyorlarsa o zaman tariflerini değiştirsinler. Hatta ben de kendilerine yardımcı olayım (Zaten bir buçuk yıldan beri hatalarını düzeltiyorum.) ve kendi ifadelerini maksatlarına bir derece uygun hâle getireyim:
“Kadınların ve memeli dişi hayvanların, yavrularını beslemek için memelerinden getirdikleri, besin değeri yüksek beyaz sıvı.”
Evet, TDK’nin tarifi – ifadesine sadık kalınarak – ancak bu kadar düzeliyor.
Bu sefer de karşımıza başka bir düğüm çıkıyor: Kadınlar ve memeli dişi hayvanlar, sütü kendi iradeleriyle mi getiriyorlar?
İşin içinden gene çıkılmıyor…
Merak ettim: Diğer lügatlerde “süt” nasıl tarif edilmişti acaba? Şimdi şu tariflere dikkat:

“İnsan ve memeli hayvanların dişilerinin memelerinden gelen beyaz ve tatlı salgı, leben, şîr.” (Doğan, D. Mehmet: Doğan Büyük Türkçe Sözlük)

“Yavruyu beslemek hikmet-i ezeliyyesine mebnî insan ve hayvanat dişilerinin memesinden gelen beyaz ve mugaddî madde-i mâyia, leben, haleb, şîr” (Şemseddîn Sâmi: Kaamûs-ı Türkî)

Şimdi söyleyin: Bu tarifleri okurken karşınıza TDK’nin tarifindeki problem çıktı mı?
Bu kadar derin bir sıkıntı ortadayken noktalama hatasını söylemenin ne manası olur, bilmiyorum. Yine de söylemiş olalım (Belki TDK’miz daha çok bununla alakadar olur):
Tarifte art arda sıralanmış sıfatlardan “besin değeri yüksek” ile “beyaz” arasına virgül (,) konmalıydı.

***

Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde İmla Hatası

Bu lügatte “sütsüz koyun meleyen olur” diye kaydedilmiş atasözündeki bir kelime dikkat çekiyor: m e l e y e n.
TDK’nin Büyük Türkçe Sözlüğü’nde böyle bir kelime mevcut değil. Başkalarında da…
Bu kelime, Tarama Sözlüğü’nde geçen ve “çok meleyen” demek olan “m e l e ğ e n” olmalı.

***

Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde İmla Hatası

“Anamın sütü bana nasıl helal ise bu da sana öyle helal olsun…” manasında kullandığımız tabir Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde şöyle geçiyor:
“Ananın (anasının) ak sütü gibi (helal olsun).”
Sözün doğrusu şöyle olacaktır:
“Anamın (anasının) ak sütü gibi (helal olsun).”

***

Güncel Türkçe Sözlük’te İmla Hatası
Güncel Türkçe Sözlük’te “mandıra” kelimesine örnek olmak üzere Ömer Seyfettin’den iktibas edilen bir cümle şöyle yazılmış:
“Şehirden iki saat ötedeki mandırasından o gün satılacak koyunları ona getiriyor, ona kestiriyor.”
Buradaki iki fiilden ilki “g e t i r i y o r” değil “g e t i r t i y o r” olacaktır. Çünkü cümledeki ifadeye göre “getirmek” fiili yapılmıyor, yaptırılıyor…

***

Güncel Türkçe Sözlük’te Noktalama Hatası

“Arı sütü” sözü şöyle açıklanmış:
“Genç işçi arının başındaki bezlerden salgıladığı azotu çok madde.”
Bu ibarede art arda sıralanmış olan “… salgıladığı - azotu çok” sıfatları arasına virgül (,) konmalıydı.

***

Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü’nde Noktalama Hatası

Adı geçen lügatte “arı sütü” maddesinin tarifi şöyle yapılmış:
“İşçi arıların, mandibular ve hipofarengiyal bezlerinden salgıladıkları şeker ve protein oranı yüksek madde.”
Burada da art arda sıralanmış olan “… salgıladıkları - şeker ve protein oranı yüksek” sıfatları arasına virgül (,) konmalıydı.

***

Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü’nde Noktalama Hatası

“Soya sütü” maddesi için yapılan tarif şöyle:
“Bebek mamalarında ve tofu üretiminde kullanılan, soya unu ve sudan elde edilen süt benzeri ürün.”

Yukarıda olduğu gibi, art arda sıralanmış olan “… elde edilen - süt benzeri” sıfatları arasına virgül (,) konmalıydı.

***

Güncel Türkçe Sözlük’te Noktalama Hatası

“Sütninelik” sözü için Nâzım Hikmet’ten alınan örnek cümle şöyle verilmiş:
“Hizmetçilik, aşçılık yetmiyor, bir de sütninelik, dadılık.”

Verilen örnek “tamamlanmamış bir cümle” sayılacağı için sonuna tek nokta (.) değil üç nokta (…) işareti konmalıydı.

***

Kimya Terimleri Sözlüğü’nde İmla Hatası

“Kireç sütü” maddesi şöyle tarif edilmiş:
“Kalsiyum hidroksitin sudaki süspansiyonu.”

Buradaki “hidroksit” kelimesi TDK Yazım Kılavuzu’na göre ünsüz yumuşamasına uğrayan kelimelerden… Dolayısıyla “hidroksitin” değil “hidroksidin” şeklinde yazılmalıydı.

***

Sesli Türkçe Sözlük’te İmla Hatası

TDK’nin Yazım Kılavuzu’nda ve Güncel Türkçe Sözlük’te ayrı yazılan “kireç sütü” sözü Sesli Türkçe Sözlük’te bitişik yazılmış.

Ayrıca “süt ağacı” sözü de Yazım Kılavuzu ve Güncel Türkçe Sözlük’te ayrı yazılmasına rağmen Sesli Türkçe Sözlük’te bitişik yazılmış.

TDK’nin “süt” üne dair şimdilik bu kadar…

Şu “süt” lü atasözü TDK’nin değişmeyen hâlini benden iyi anlatıyor:
“Sütle giren, canla çıkar…”

Yazar: C.Yakup Şimşek	29-03-11
E mail: c.yakup_simsek@dogrulus.com Yazar Hakkında Bilgi ve Diğer Yazıları		Tweet

Yorumlar: 3

AHMET
SÜTÜ BOZUK!			Tarih : 02-04-11
Ben bu TDK'nin sütünden şüpheleniyordum zaten! Yakup Bey iyice ortaya döküvermiş, iyi de etmiş.

İhsan Efeindioğlu
TDK ve Türkçe			Tarih : 30-03-11
Yakup Bey çok güzel, öğretici, bilgilendirici bir yazı olmuş. "Sütle giren, canla çıkar..." duymamıştım, yazınızdan öğrendim. TDK'nın hâlini çok iyi anlatıyor. Ellerinize sağlık.