GÜCE AYARLI ELEŞTİRİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : İKTİBAS / ÂKİF EMRE

Okunma Sayısı: 2138

Yazar: Akif Emre

GÜCE AYARLI ELEŞTİRİ

GÜCE AYARLI ELEŞTİRİ Ben olsam Müslüman Doğu'daki tüm mekteplere “eleştirel düşünme” dersleri koyardım. Batı'nın aksine Doğu, bu acımasız mektepten geçmemiştir ve bir çok zaafın kaynağı budur.” Aliya İzzetbegoviç

Tarihi yapanlar başarının kahramanlarıdır. Çünkü tarih daha çok zaferleri yazar. Kaybedenler zaten başaranlara yol açtıkları kadar tarihte yer alırlar.

İnsanoğlunun güç karşısındaki zaafının kaydıdır tarihler. Başarılı isen haklısındır! Bu açıdan bakınca nasıl başarıldığından çok, neyin başarıldığına odaklanır insanlar. Nasıl ve niçini sorgulamaktan çok başarının hazzını duymayı, başarıdan pay almayı tercih ederler. Çünkü, modern tarih yazımında “kıssadan hisse” yoktur.

Her başarının mutlaka haksız, ölçüsüz, adaletsiz olması gerekmez. Ancak bu genelleme güç karşısındaki tarihsel zaafımızın bir tutanağı olarak tarihe damgasını vurur.

Başarının, yani gücün, her anlamda gücün zirvede olduğu anlarda sorgulanmak kadar sorgulamak da kafa konforumuzu bozar.

Erdemli bir toplumun bariz vasfı, ölçünün güce ayarlı olmaması, başarı karşısında hakikatin gözünün kamaşmamasıdır.

Bilginin hakikatin bir parçası olması için erdemin, adaletin, ölçünün öncelenmesi, üstün tutulması gerekir. “Bilgi güçtür” diyen bir medeniyetin başarıyı mutlaklaştırmaktan başka varacağı bir yer yoktur. Siyasal pragmatizmin, çıkarın güç ve iktidarı belirlediği siyaset felsefesiyle; insanı insana, doğaya karşı canavarlaştıran bir hakikat tasavvuruyla erdemli bir toplum inşa edilemez.

Erdem adına hareket edenlerin güç karşısında sınavı daha zordur. Hakikati hakikat olduğu için savunmak yerine güce ayarlı söylem, hakikate vurulan en büyük darbedir.

İstikamet üzere olmak, tutarlılığı korumak, bir ölçüyü, değeri savunabilmek ancak bu güç ilişkisine girildiğinde sınanabilir.

Gücün zirvede olduğu dönemde yanlışı işaret edemeyenlerin, hatayı doğrultmak için uyarma, ihtar etme cesareti gösteremeyenlerin zaaf zamanlarında eleştiri hakları olamaz. “Meşru olanın ölçüsü başarıdır” hükmünü doğrulayan bir tutum, her şeyden önce ahlaki açıdan sorunludur. İkbal günlerinde güç karşısında uyarıcı olma cesareti gösteremeyenler, eleştiriyi ihmal edenler, erteleyenler, yanlışın dolaylı da olsa meşrulaşmasına katkıda bulunmuş olurlar.

Her kaybediş bir özeleştiri gerektirir elbette. Her yenilgi, hatta musibet hikmetle bakanlar için bir nimet bile olabilir. Daha büyük kaymalara, kayıplara yol açmadan kendine dönmek, yenilgiye neden olan yanlışları düzeltmek, hakikatten sapmayı fark etmek için bir vesile bile olabilir. Özeleştiri hakkı, nefis muhasebesi yapma zorunluluğu bozgunun, musibetin, yenilginin, kaybın muhatabı içindir.

Başarılı ama hak ölçülerinin ihmal edildiği, çürümenin içten içe kemirdiği yahut hakikat çizgisinden sapmadan fizik ve akıl planda yanlışlara düşüldüğü dönemlerde uyarmayanların gelen ihtarlar karşısında esirgediği eleştiriyi dillendirme hakkı yoktur.

“Ben demiştim” kolaycılığı aynı zamanda “haklı çünkü başarılı” demektir. Bu söylem özeleştiriyi iptal eden bir ucuzculuktur.

“Bilgi erdemdir” ilkesiyle hakikatin peşinde koşan bir medeniyetin mirasçıları isek hakikati her şeyin üstünde tutmak zorundayız. Makyavellinin “Hükümdar”ı yazdığı dönemde Kınalızâde Ali Efendi'nin “Ahlâk-ı Alâ'î” gibi siyaset düşüncesine ahlak ve erdemin ilkelerini hatırlatan bir medeniyetin takipçilerine düşen hakkı hak olduğu için seslendirmektir.

Gecikmiş eleştiri çürütür, fırsatçılık kokan eleştiri yıkıcıdır.

Asıl soru şu: Sorgulanmayan başarı neyin başarısıydı, sorguladığınız yenilgi ise neye göre yenilgi?

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.