ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / DİL KALESİ
Okunma Sayısı: 3117
Yazar: C.Yakup ŞİMŞEK
TDK CÜMLESİ BÖYLE OLUR MU?

C. Yakup Şimşek yazdı: TDK Cümlesi Böyle Olur mu?

C. Yakup Şimşek

1932’de kurulan TDK 12 Temmuz 2010 günü 78 yaşına bastı.

Bu yazı ona yaş günü hediyemdir.

TDK İnternet sitesinde “78. Kuruluş Yıl Dönümü Etkinlikleri” başlığı altında verilen bir haber metni vardı. Beş paragraftan meydana gelen bu metni “Bakalım TDK’miz 78. yaşında neler yapacakmış?” diyerek okudum. Ama ne metin!.. Okudukça zihni yoruyor.

“78. Kuruluş Yıl Dönümü Etkinlikleri” vesilesiyle İnternet sayfalarına aktardığı Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun sunuşunda geçen bir cümleyi de eklersek TDK’nin bir sayfalık metinde en az beş adet “bozuk” cümle kurduğu ortaya çıkıyor.

Bir sayfada beş yanlış cümle… Kuruluşu karışık, ifadesi dolaşık, manası çapraşık, maksadı karmaşık…

TDK’miz 78. yaşını kutluyor. Yanlış cümle kurmanın yaşla bir ilintisi var mı, bilmiyorum. Ama yaşlıların da dili sürçer. Bana düşen, o hataları düzeltmek; bir yaşlıya azıcık bir hürmet ve Türk diline ufacık bir hizmet… 

Siz de bunları okuyun bir zahmet:

TDK’nin Bozuk Cümleleri

- "Yükseköğretimde Türk Dili Çalıştayı”nda üniversitelerde verilen Türk Dili dersinin temel amacı, bu amaca yönelik hazırlanan kitapların içeriği; öğretim teknikleri; dersin öğrencilerin mezuniyetleri sonrasına etkileri gibi konular tartışılacaktır.

Kusurlu, uzun, çetrefil bir cümle… Bu cümlede anlamayı zorlaştıran birkaç engel var:

1. Cümlenin ilk beş kelimesinden üçü aynı ekle bitiyor: Yükseköğretimde - Türk Dili Çalıştayı”nda - üniversitelerde… Bu lokatif (-de / -da hâli, bulunma hâli) ekleri “Türk Dili derslerinin nerede verildiği” meselesini girift hâle getiriyor.

Bu zorlukları gidermek için şunlar yapılabilirdi:

a) Cümle, kısımlara ve maddelere ayrılabilirdi:

“Yükseköğretimde Türk Dili Çalıştayı”nda başlıca şu konular tartışılacaktır:
- Üniversitelerde verilen Türk Dili dersinin temel amacı,
- Bu amaca yönelik hazırlanan kitapların içeriği,
- Öğretim teknikleri
- Dersin, öğrencilerin mezuniyetleri sonrasına etkileri.

b) “Hayır, biz cümlemizi böyle böldürtmeyiz.” deniyorsa başka çareler de var: cümle unsurlarını yeniden dizmek gibi. Mesela şöyle:

Üniversitelerde verilen Türk Dili dersinin temel amacı, bu amaca yönelik hazırlanan kitapların içeriği; öğretim teknikleri; dersin öğrencilerin mezuniyetleri sonrasına etkileri gibi konular “Yükseköğretimde Türk Dili Çalıştayı”nda tartışılacaktır.

2. Cümlenin son kısmında kurulan zincirleme isim terkibi de doğru anlamayı zorlaştıracak şekilde:
“dersin öğrencilerin mezuniyetleri sonrasına etkileri…”

Bunu kısmen kolaylaştırmak için,

a) “dersin”den sonra virgül (,) konabilirdi.

b) Bu söz şöyle düzenlenebilirdi: “dersin, öğrencilerde mezuniyet sonrasına etkileri..." 

- Farklı alanlarda öğrenim gören öğrencilerden, mezuniyetleri sonrasındaki iş hayatlarında ve gündelik yaşamlarında doğru ve etkili bir Türkçe kullanmaları beklenmektedir.

Bu cümlede fazlalık var: “Farklı alanlarda öğrenim gören öğrencilerden” demek yerine yalnızca “öğrencilerden” demek yeterdi.

Aslında bu fazlalık ifadeyi düğümlüyor: “Farklı alanlarda öğrenim gören...” ifadesi iki ayrı manada anlaşılabilir:

a) Türk Dili ve Edebiyatı alanından farklı alanlarda öğrenim gören

b) Birbirinden farklı alanlarda öğrenim gören

- Ayrıca, bugün Türk dilinin güncel sorunlarını belirleyicisi olan ve gelecekte çeşitli meslekleri edinerek dili kullanma açısından karar verici veya özendirici konuma gelmeye aday gençler, bu yönüyle de Türkçenin geleceği açısından büyük önem taşımaktadır.

“Türk dilinin güncel sorunlarını belirleyicisi” yanlıştır; doğrusu “Türk dilinin güncel sorunlarının belirleyicisi” olmalıdır.

Bu cümlede de lüzumsuz tekrarlar var: “dili kullanma açısından… Türkçenin geleceği açısından…” İkincisinde “açısından” yerine “için” denebilir: “Türkçenin geleceği için…”

- Çalıştay, öncelikle bu önemin öğrencilere de kavratılması ve öğrencilere genel bir dil bilinci ve duyarlılığı kazandırılması amacıyla üniversitelerimizde verilen Türk Dili derslerinin, dersi veren hocalarca tartışılmasını sağlayacaktır.

1. Bu cümlede iki defa kullanılan “öğrencilere” kelimelerinden ikincisi lüzumsuzdur; cümleden kaldırılırsa bir eksiklik olmaz.

2. Kakofoni (tenafür) meydana getiren “hocalarca” yerine “hocalar tarafından” sözü tercih edilebilirdi.

3. Bu cümlede de ifade kusuru var: “Çalıştay”ın hangi “amaç”la yapıldığının cevabı bu ifadeye göre şudur: “bu önemin öğrencilere de kavratılması ve öğrencilere genel bir dil bilinci ve duyarlılığı kazandırılması…”

Eğer TDK’liler bu tahlile itiraz edip “Bizim kastımız o değil; biz üniversitelerimizde verilen Türk Dili derslerinin amacını kastetmiştik.” derlerse ben de “Mademki öyle, o zaman cümlenizi şöyle kursaydınız.” der ve cümleyi – yukarıdaki kusurları da giderecek şekilde - şöyle kurarım:

“Bu önemin öğrencilere de kavratılması, genel bir dil bilinci ve duyarlılığı kazandırılması amacıyla üniversitelerimizde verilen Türk Dili derslerinin, dersi veren hocalar tarafından Çalıştay’da tartışılması da sağlanacaktır.”

Aşağıdaki cümle ise Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun sunuşunda kurulmuş:

“Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu ile söz varlığımıza son dönemde giren yabancı sözlere karşılık önerilmesi amaçlanmaktadır.”

Bu cümleye göre “söz varlığımıza son dönemde giren yabancı sözler” hangi yolla girmiş?

Cevap: - Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu ile…

Cümlenin işte böyle anlaşılma tehlikesini bertaraf etmek için kuruluşunu değiştirmek çok kolaydı:

a) “Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu, söz varlığımıza son dönemde giren yabancı sözlere karşılık önermeyi amaçlıyor.”

b) “Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun amacı, söz varlığımıza son dönemde giren yabancı sözlere karşılık önermektir.”

Yazdığım, TDK varlığına armağan olsun…

Yazar: C.Yakup ŞİMŞEK
14-07-10
E mail: c.yakup_simsek@hotmail.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
TDK CÜMLESİ BÖYLE OLUR MU?
Online Kişi: 19
Bu Gün: 93 || Bu Ay: 9.989 || Toplam Ziyaretçi: 2.222.717 || Toplam Tıklanma: 52.181.550