TDK'NİN HAREKETLERİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 2584

Yazar: C.Yakup Şimşek

TDK'NİN HAREKETLERİ - 3

Güncel Türkçe Sözlük’te İfade ve Açıklama Kusuru

"Starta geçmek” tabiri şöyle açıklanmış: “I 343 başlamak.”
Evet, aynen böyle… Hatta aynı açıklama (!) “start almak” sözü için de verilmiş. Yani “başlamak” tan önceki şeyi (I 343) yanlış görmüyorsunuz.
Bu satırları okurken siz de Güncel Türkçe Sözlük’ten kontrol edin, onu kendi gözlerinizle görün…

***

Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te İfade ve Açıklama Hatası

Adı geçen lügat “uzun atlama” denen spor tabirini garip bir tarifle açıklamış:
“Vücudun, bacakların sıçrama gücü ile yerden kesilerek alabildiğine uzağa konması.”
Burada iki gariplik var:
1. “Vücudun” kelimesi uygun yere konmamış. Biz koyalım:
“Bacakların sıçrama gücü ile vücudun yerden kesilerek alabildiğine uzağa konması.”
2. “Vücudun… konması” nasıl oluyor acaba? Buradaki “konmak” fiili “kanatlanan, havalanan, uçan bir varlığın yere inmesi” demek değil mi? O hâlde insan vücudu bu manada nasıl konabilir? Önce uçması lazım ki sonra konsun… Mesela Hezarfen Ahmed Çelebi kanatlanıp uçmuş ve sonra da bir yere konmuş…
Nitekim Güncel Türkçe Sözlük’te “konmak” kelimesinin - yukarıdaki tarife uyan manası - “Kuş, kelebek, uçak, toz vb. bir yere inmek” şeklinde açıklanmış. Şayet “konmak” kelimesi “Sıçrayan insanın yere düşmesi” gibi bir manaya da geliyorsa Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te bunun belirtilmesi gerekir. Mesela uzun veya yüksek atlama sporcusunun atladıktan sonra yere düşmesi “konmak” diye tabir ediliyorsa o takdirde Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te “konmak” kelimesinin açıklaması yetersiz demektir ve mesela şöyle bir tarif ilave edilerek tamamlanabilir:
“sp. Uzun veya yüksek atlama sporu yapan atletin sıçradıktan sonra yere düşmesi.”
(Ey kurumlular! Burun kıvırmayın, ihtiyacınız varsa bu tarifi sepete atın. Hiç tereddüdünüz olmasın... Ayrıca her türlü açıklama kusuru, cümle düşüklüğü ve ifade özürleriniz için yanınızdayım.)
Kurumlular diyebilir ki: “Canım, uzun atlama sırasında insan biraz uçmuş olmuyor mu?”
Ben de derim ki: “Hayır canım, uzun atlama esnasında insan uçmuş olmuyor, yalnızca sıçramış oluyor… Yani o harekete ‘uçmak’ denmez; olsa olsa ‘sıçramak’ denebilir.”
Evet, inanmıyorlarsa açıp kendi “sözlük” lerine baksınlar.
Bakın kendi lügatlerinde “sıçramak” kelimesini şöyle tarif etmişler:
“Ayaklarla, birdenbire ve kuvvetle yeri teperek hızla yukarıya veya ileriye atılmak”
Sadece kendi yazdıklarına değil başkalarının dediklerine de baksınlar. Mesela D. Mehmet Doğan’ın Büyük Türkçe Sözlük adlı lügatindeki “uzun atlama” ya baksınlar da tarif görsünler:
“Bir sıçrayışta mümkün olduğu kadar uzağa atlama esasına dayanan atletizm dalı.”
Yaa!.. Gördünüz, değil mi?
Ama üzülmeyin; bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp…
***
Zihin jimnastiklerine, mücadele kroslarına, hataları düzeltme olimpiyatlarına, her şeyin doğrusunu öğrenip tatbik etme maratonlarına devam…
Start mı? Biz doğarken verilmişti…
İşte o günden beri kendimizle ve bütün insanlarla yarıştayız…