OSMANLI DEVLETİNİN İLK MÜDERRİSİ DÂVÛD EL-KAYSERÎ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / PORTRELER

Okunma Sayısı: 10478

Yazar: Harun Çetin

OSMANLI DEVLETİNİN İLK MÜDERRİSİ DÂVÛD EL-KAYSERÎ

Dâvûd el- Kayserî, umumen Türk tefekkür tarihinin, husûsen de Osmanlı Devleti’nin kuruluş devri tefekkür tarihinin en mühim simalarından birisidir. Hem dînî hem aklî ilimlerde derin bir vukûfiyete sahip bir mütefekkirdir. Dâvûd el- Kayseri’nin ehemmiyeti, Orhan Gazi’nin 1331 yılında İznik’i fethedip başkent yapmasıyla anlaşılmıştır. Osmanlı Devletinin fethettiği yerlere ilim ve irfan hizmetini götürme gayesinin icabı olarak Orhan Gazi de İznik’te bir medrese tesis etmiştir. 1336 yılında manastırdan çevrilen ilk medresenin ilk müderrislik vazifesine Dâvûd el-Kayseri getirilmiştir.

Asıl adı Davud bin Mahmud bin Muhammed olan ve doğduğu yere nispetle el-Kayserî diye anılan Dâvûd el-Kayserî’nin 1262 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. İlk tahsiline Kayseri'de başlayan el-Kayserî, hocası Siraceddin-i Urmevi hazretlerinden aklî ve naklî ilimleri okuduktan sonra Mısır’a gitmiştir. Orada kendisini geliştiren Dâvûd el- Kayserî, tasavvufta da Sadreddin-i Konevî hazretlerine bağlanmıştır. Sıraceddin-i Urmevî, Anadolu Selçuklularının son devrinde kadılık yapmıştır. Dâvûd el-Kayserî ayrıca İbn Sartak’tan matematik ve geometri dersleri almıştır. Şeyh Edebâli, Yunus Emre, Geyikli Baba, Hacı Bektaş-i Veli gibi mutasavvıflarla çağdaştır.

Mısır’daki tahsilini tamamladıktan sonra Kayseri’ye dönen el-Kayserî’yi Orhan Gazi İznik’e davet etmiştir. Kendisine kadılık teklif edilmiş ve bu teklifi reddetmiştir. Bu sefer de yeni kurulan Orhaniye medresesinin müderrislik vazifesi sunulmuştur. Bu vazifeyi kabul eden Dâvûd el-Kayserî 30 akçe maaşla görevine başlamıştır. 15 yıl bu vazifeyi ifa eden el- Kayserî 1350 yılında İznik’te vefat etmiştir. Kabrinin Çandarlı Halil Paşa Camiinin karşısındaki Çınardibi denilen yerde olduğu söylenmektedir. Ancak bugün onun mezarını görmek imkânsızdır; çünkü denildiğine göre İznik Belediyesinin 1938’deki şehircilik faaliyetleri sırasında Dâvûd el-Kayserî’nin kabri ortadan kaldırılmıştır.

Dâvûd el-Kayserî’nin ömrünün sonuna kadar müderrisliğini yürüttüğü Orhaniye Medresesi büyük şenliklerle açılmıştı. Orhan Gazi, bu medresede kalanlar ve yolcular için bir de imaret yaptırarak kimsesizlere yiyecek dağıtılmasını sağladı. Bu medresenin açılış gününde göz alıcı ve iştah açıcı çeşitli yemekler hazırlandı ve padişah bunları kendi uğurlu eliyle halka dağıttı. O gün büyük bir merasimle açılan Osmanlı Devleti’nin ilk medresesinin maalesef bugün izine bile rastlanmamaktadır. İznik Ayasofyası yakınında olduğu sanılan ve herhangi bir kazı çalışması yapılmamış olan Orhaniye Medresesi, keşfini beklemektedir.

Osmanlı Devletinin ilk müderrisi unvanıyla anılan Dâvûd el-Kayserî, bir çok eser kaleme almıştır. Eserlerinin bazıları şunlardır: Keşfü’l-Hicâb an Kelâmi Rabbi’l-Erbâb, Nihâyetü’l-Beyân fi Dirâyeti’z-Zamân, Matla’u Husûsi’l-Kelîm fi Ma’âni Füsûsi’l-Hikem. Dâvûd el-Kayserî’nin eserlerinin tesirleri günümüze kadar ulaşmıştır. Molla Fenarî, Bâli Efendi, Abdullah Bosnavî, İsmail Hakkı Bursevî gibi İbn-i Arabî hazretlerinin eserlerine şerh yazan düşünürler Dâvûd el-Kayserî’yi kaynak almışlardır. El-Kayserî’nin tesirleri yalnız Türk âlimlerini değil dünya düşünürlerini etkilemiştir. Arap alimlerden Abdulgâni Nablusî, Hint Müslüman alimlerinden Abdülkadir Çiştî, Dâvûd el-Kayserî’nin tesiri altında kalanlardandır.

KAYNAKLAR:

1)Osmanlı Tarihi,Çamlıca Basım Yayın,İstanbul,Cilt 1, Sh.147

2)Tacü’t Tevarih, Hoca Saadettin Efendi, Ankara,Cilt 1, Sh.73

3)Aşıkpaşazâde Tarihi, Sh.42-43-199-200

4)İlmiye Teşkilatı,İ.H.Uzunçarşılı,Ankara,Sh.227

5)Osmanlı Tarihi,Ziya Nur Aksun,İstanbul, Cilt 1,Sh.40

6)DİA,İstanbul,Cilt 9, Dâvûdi Kayserî

7)Kâmûsu’l-A’lâm,İstanbul,Cilt 3,Sh.2112

8) Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmet Tahir,İstanbul,Cilt 1,Sh.67