ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / PORTRELER
Okunma Sayısı: 2939
Yazar: Mustafa Özçelik
ÂKİF ÜZERİNE HANGİ KİTAPLAR YAZILMIŞ?

Mehmed Akif’i okumanın özel bir okur kimliği gerektirdiğini söylemek gerekir. Peki, hangi yazarlar onun üzerine hangi kitapları yazmışlar, Mustafa Özçelik derledi..

Mehmed Âkif, son dönem edebiyatımızda şiirleri, nesirleri, fikirleri ve mücadelesi ile öne çıkan en önemli şahsiyetlerden biridir. Onda yakın tarihimizin, fikir ve sanat hayatımızın bütün bir hikâyesini buluruz. Bu yüzden Âkif’i okumak, herhangi bir yazar ve şairi okumaktan daha özel bir durum arz eder.

Milleti ve kültürü konusunda kaygısı ve hassasiyeti olan herkesin çok ciddi birer Âkif okuyucusu olması gerekir. Durum böyle olmasına rağmen ortada Âkif’i okuma bağlamında kimi sorunlar da yok değildir. Safahat, bugün Türkiye’de en çok basan; fakat gözlemlerimize göre aynı oranda okunmayan bir eserdir. Bunda dili bir problem olarak görülebilir, bu doğrudur da; ama daha önemli sebep, Safahat okumanın özel bir tutum gerektirdiğidir. Bu haberde bu tutumun nasıl olması gerektiği sorusuna cevap aramaya çalışacağız.

Âkif’in yazdıkları

Mehmed Âkif’in asıl eseri yedi kitaptan oluşan Safahat’ıdır. Dolayısıyla Âkif denilince aklımıza öncelikle Safahat geliyor ve okuma konusunda önceliği bu eserine veriyoruz. Bu tercihimizde haksız sayılmayız. Çünkü Safahat, bir şiir kitabı olmanın ötesinde Âkif’in bütün bir fikir dünyasını da veren eseridir. Biz, hem şair Âkif’i, hem mütefekkir hem de mücadeleci Âkif’i bu kitabında bütünüyle görebiliyoruz. Üstelik, yaşadığı devrin tüm olaylarını da yansıtan bir eser olarak Safahat’ı kimi zaman bir tarih, kimi zaman bir sosyoloji, kimi zaman manzum bir roman/hikaye kitabı gibi de okuyabilme imkanına sahibiz. Dahası, Safahat’ın dile getirdiği problemler, bugün için de önemini sürdürmektedir. Dolayısıyla güncelliğini koruyan bir kitaptır.

Safahat’ın bu kadar yoğunluklu bir eser olması, okuyucunun bu okumalardan kazanımları itibariyle büyük bir imkândır; ama bu durum, kimi zorlukları da beraberinde getirmektedir. Çünkü belli bir tarihsel dönemin içinde hayatın ve cemiyetin bütün hallerine ayna tutan böylesi bir eser, okurda ciddi bir donanımı gerekli kılmaktadır. Mesela yakın tarih bilgisine sahip olmadan, devrin düşünce akımlarını bilmeden, genelde o devrin özelde ise Âkif’in sanat tutumu anlaşılmadan ne Safahat’ı anlamak ne de değerlendirmek mümkün olmaz. Bu yüzdendir ki bu zorluğu göze alamayanlar Âkif’in bütün bir şiir dünyasını sadece iki şiirine (“İstiklal Marşı” ve “Çanakkale Şehitlerine” şiiri) indirgeyerek hem Âkif’e haksızlık etmekte, hem de Âkif okumalarından beklenilen sonucu elde edememektedirler.

Bütün bu sebeplerden dolayı Âkif’i okumanın özel bir okur kimliği gerektirdiğini söylemek gerekir. Böyle bir kimliğe sahip olabilmek için yapılması gereken pek çok şeyden söz edebiliriz. Fakat ben burada bir kaç hususun öne çıkarılması gerektiğini düşünüyorum. Bunlardan ilki, Safahat’la birlikte Âkif’in düzyazılarını da okumak olmalıdır. Bilindiği gibi Âkif, şiiriyle öne çıksa da aynı zamanda bir nesir ustasıdır. Mütefekkir ve müfessir Âkif’i ele veren metinlerin yazarıdır. Makaleleri, tefsir yazıları, vaaz ve hutbeleri, hatta mektuplarıyla da okunmalı ve bilinmelidir. Âkif hakkında bütüncül bir bakış açısı için bu, gerekli bir durumdur.

Hakkında yazılanlar

Safahat’ın dünyasını çözümlemek amacıyla Âkif hakkında yazılan kitaplara da bakmak gerekir. Denilebilir ki Âkif, hakkında en çok eser yazılan bir isimdir. Önümüzde, Süleyman Nazif’in “Mehmed Âkif” kitabından, Metin Önal Mengüşoğlu’nun “Müstesna şair Mehmed Âkif” kitabına kadar pek çok kitap bulunmaktadır. Şüphesiz ki, Âkif konusundaki her kitap bizim için birer imkândır. Öyleyse bunlardan en azından bir kısmına değinmeliyiz.

Âkif konusunda “üçleme” sayabileceğimiz üç önemli kaynak, Eşref Edib’in “Mehmed Âkif”, Hasan Basri Çantay’ın “Âkifname” ve Mithat Cemal Kuntay’ın “Mehmed Âkif Ersoy-Hayatı, Seciyesi ve Sanatı” kitaplarıdır. Bu eserlerin her üçünün yazarı da Âkif’i yakından tanıyan ve onun dostluk halkası içinde bulunmuş isimlerdir. Dolayısıyla yazdıkları, gözlemlere ve hatıralara dayalı eserleridir. Bize Âkif’in bilhassa hayatının detayları konusunda önemli bilgiler sunmaktadırlar. Bu üçlemeye M. Emin Erişilgil’in “Bir İslamcı Şairin Romanı” kitabı da ilave edilebilir.

Ben, Âkif konusunda düşünce yoğunluklu tahliller içeren eserlerin de çok önemli olduğunu düşünüyorum. İşte bu noktada bilhassa Nurettin Topçu ve Sezai Karakoç’un “Mehmed Âkif” kitapları, Âkif okuru için bulunmaz imkânlardır. Bu listeye Orhan Okay’ın “Mehmed Âkif, Bir Karakter Heykelinin Anatomisi” ve Metin Önal Mengüşoğlu’nun “Müstesna Şair: Mehmed Âkif” eserini de ekleyebiliriz.

Bu konuda akademik anlamda yapılan çalışmalar da önem arz etmektedir. Bu anlamda da söylenmesi gereken eser Fevziye Abdullah Tansel’in “Mehmed Âkif” kitabıdır. Zeki Sarıhan’ın “Mehmed Âkif” kitabı da bu bağlamda anılabilir. Yine Âkif’in şiiri konusunda özel bir çalışma niteliğinde olan ve Âkif’in şiirini konu alan Fazlı Gökçek’in “Âkif’in Şiir Dünyası” eserini de bu listeye eklemek gerekir.

Söz buradan açılmışken genel Âkif biyografileri kadar, Âkif’in belli bir yönünü ele alan eserlerin de okura ayrı bir imkân sunduğunu söyleyebiliriz. Fazlı Gökçek’in dışında bu bağlamda adını anmamız gereken eserlerden bir kısmı şunlardır: Kazım Yetiş’in “Bir Mustarip Mehmed Âkif Ersoy” ve yine aynı yazarın “Mehmed Âkif’in Fikir Sanat Dünyasından Çizgiler”, D. Mehmed Doğan’ın, Âkif’in Milli Mücadele dönemindeki hayatını ve mücadelesini konu alan  “Camideki Şair” kitabı, yine aynı konuda Tahsin Yıldırım’ın “Milli Mücadelede Âkif”, Dücane Cündioğlu’nun Âkif’in Kur’an tercümesi olayını etraflıca incelediği “Bir Kur’an Şairi” kitabı, yine Mısır yıllarının konu edildiği Ertuğrul Düzdağ’ın “Mehmed Âkif’in Mısır Hayatı” çalışması, Mustafa Özçelik’in “Mehmed Âkif ve Çanakkale”, Yusuf Turan Günaydın’ın “Âkif’in mektupları”, Mehmed Sılay’ın Âkif’in seyahatlerini anlatan “Seyyah-ı Beyaban Mehmed Âkif” kitapları akla ilk gelen eserleridir. Yine bu bağlamda Mehmed Demirci’nin “Yahya Kemal Ve Mehmed Âkif’te Tasavvuf” kitabı da önem taşımaktadır.

Safahat’ı okuma noktasında dilinin bir engel olduğunu söyleyenler için de şu çalışmadan söz etmeliyiz. İlki Mustafa Miyasoğlu’nun hazırladığı “Sözlüklü Safahat”, diğeri ise Cevdet Şanlı’nın hazırladığı “Safahat Sözlüğü”dür. Bu çalışmalar bu tür yakınmaları olanlar için iyi birer kaynaktır. Yine, Âkif’in hayatını yıl yıl okumak ve öğrenmek için de Mustafa Özçelik’in “Mehmed Âkif’in Kronolojik Hayat Hikayesi” çalışmasını da bu bağlamda burada anmak gerekir.

Mehmed Âkif gibi isimler şüphesiz edebi türlerde yazılmış eserlere özellikle de romanlara da konu olmalıdır. Bu, bahsi geçen ismi eser/devir/şahıslar ve olaylar bağlamında anlamamıza imkân sunar. Âkif, bu anlamda yine Mithat Cemal’in “Üç İstanbul” romanında Âkif, roman kahramanlarından biri olmuştur. Bu türde Âkif’i bütünüyle roman kahramanı olarak ele alan eser ise Mücahit Koca’nın ne yazık ki bugüne kadar üzerinde yeterince durulmayan “Asım’ın Nesli” kitabıdır.

Bu yazıda Mehmed Âkif’i bir külliyat bütünlüğü içinde ele alan İ. Hakkı Şengüler’in 10 ciltlik “Mehmed Âkif Külliyatı” isimli çalışmasından da özellikle söz etmeliyiz. Okur için Âkif’le ilgili bilinmesi gereken ne varsa bu eserde bir araya getirilmiştir. Yine bir hakkı teslim anlamında Ertuğrul Düzdağ’ı da özel olarak anmak gerekir. Düzdağ, Safahat’ı hem Latin harfli ilk baskılarından daha düzenli şekilde yayına hazırlamış, hem de Âkif hakkında bu haberde bazılarının isimlerini andığımız çok sayıda eser vermiştir.

İstiklal Marşı’yla ilgili eserler

Âkif’le ilgili yazılan eserler arasında İstiklal Marşı meselesini ana konu olarak işleyen eserler de vardır. Bunlar arasında da Yaşar Çağbayır’ın “İstiklal Marşı Tahlili”, Beşir Ayvazoğlu, Rıdvan Canım ve Ethem Çalık, Recep Duymaz, Mustafa Özçelik’in “İstiklal Marşı” kitabı çalışmaları Âkif’in hem Milli Mücadeledeki rolünü, hem de İstiklal Marşı’nın yazılış sürecini ve hikayesini anlatan eserlerdir.

Âkif hakkında yeni yaklaşımlara her zaman ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacı büyük ölçüde karşılayan çalışmalar ise bazı dergilerin özel sayılarıdır. Bunlar, yazı ve yazar çeşitliği bakımından okura da önemli bir imkân sunmaktadırlar. Bu anlamda sözü edilmesi gereken birkaç çalışma Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim dergisinin Mart 2006’da yayımladığı “Mehmed Âkif Özel Sayısı”, yine Kültür dergisinin Ocak 2006’da yayımladığı özel sayıdır. Hece dergisinin Ocak 2008’de yayımladığı özel sayı ise Mehmed Âkif için hazırlanan özel sayılar içinde en kapsamlı olanıdır.

Yine bu bağlamda Türkiye Yazarlar Birliği’nin son dört yıldır düzenlediği “Mehmed Âkif Bilgi Şölenleri”ne de değinmeliyiz. Şölende yapılan konuşmalar aradan fazla zaman geçmeden kitaplaştırılmış ve ortaya devamını umduğumuz zengin bir külliyat çıkmaya başlanmıştır.

Bu haberde adını anamadığımız daha pek çok eser ve yazar vardır. Biz, daha çok öne çıkanlara değinmek ve bu anlamda bir hafıza tazelemesi yapmak istedik. Sözün sonunda şunları bir özet mahiyetinde söyleyelim. Âkif, demek öncelikle Safahat demektir. Bu bakımdan Safahat okunup anlaşılmalıdır. Fakat eserin hususiyetlerinden dolayı Âkif’in düzyazılarına ve hakkında yazılan diğer kitaplara, hazırlanan özel sayılara da bakmak bize Safahat’ı anlama yolunda önemli imkânlar sunacaktır.

Bir dilek ve temenni bağlamında da şunları söylemek isterim. Âkif hakkındaki çalışmaların sayısına ve niteliğine bakıp “daha fazla ne yazılabilir ki!” dememek lazımdır. Genel olarak andığımız kitaplara yeni yazarlarca, yeni bakış açıları ve yeni yöntemlerle daha nice yeni kitaplar eklenmelidir. Mesela “Ansiklopedik” anlamda bir Mehmed Âkif çalışması bence elzemdir. Yine Âkif’i bilhassa çocukların ve gençlerin dünyasına taşıyacak eserlere ihtiyaç vardır. Keza yeni romanlar, hikâyeler, tiyatro eserleri de yazılmasında fayda gördüğümüz eserlerdir.

Mehmed Akif üzerine yazılan bazı kitapları derlediğimiz foto galerimizi de ziyaret edebilirsiniz.

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Yazar: Mustafa Özçelik
29-12-12
E mail: dunyabizim.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
ÂKİF ÜZERİNE HANGİ KİTAPLAR YAZILMIŞ?
Online Kişi: 17
Bu Gün: 228 || Bu Ay: 4.036 || Toplam Ziyaretçi: 2.233.754 || Toplam Tıklanma: 52.282.123