HZ. PEYGAMBER'İN ROMANDAN OKUNMASI TEHLİKELİDİR

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / EDEBİYAT

Okunma Sayısı: 2129

Yazar: Prof. Dr. M. Fatih Andı

HZ. PEYGAMBER'İN ROMANDAN OKUNMASI TEHLİKELİDİR

HZ. PEYGAMBER'İN ROMANDAN OKUNMASI TEHLİKELİDİR Hz. Peygamberin romandan okunması tehlikelidir

Fatih Andı, 'Hayata Edebiyatla Bakmak' söyleşi dizisinde 'Romanda Peygamber Efendimiz' konusunu işledi. Zeki Dursun etkinlikten notlarını aktarıyor.

Altunizade Kültür Merkezi’nde 17 Ekim'de “Hayata Edebiyatla Bakmak” başlığı altında Türk edebiyatın özgün araştırmacılarından ve eleştirmen Prof. Dr. Fatih Andı “Roman’da Peygamber Efendimiz” konusunu işledi.

Fatih Andı, önce romanın nasıl bir edebi tür olduğu üzerinde durdu: "Her edebi tür bir görme biçimidir. Buna roman da dahildir. O zaman iş gören gözün sahibinin ontolojik duruşuyla alakalıdır. Nerede durup varlığı nasıl yorumladığınız, hangi gözle gördüğünüz önemlidir. Hangi dünyayı hangi gözle hangi açıdan gördüğünüz önemlidir. Çünkü insan tercih yapabilen bir varlıktır. Bu tercih araçlarla ihtiyaçlar arasında yapılan bir tercihtir. Roman da bir araçtır, bir tercihin aracıdır. Romanın nasıl bir araç olduğu üzerinde uzun uzun durmak gerekiyor. Bu kapsamlı bir konudur. Şu andaki konuşmamızı aşmaktadır. Bir araç olarak roman, bize ait olmayan bir dünyanın aracıdır. Batı uygarlığının alt kümesi olarak Batı edebiyatının olumlu ya da olumsuz yansımalarını ya da marazlarını ya da varsa(!) faydalarını içinde barındıran ve bugüne kadar gelen bir tür. Roman içinde bulunduğu toplumun bir taşıyıcısıdır araç olarak. İçinde oluştuğu toplum burjuvazidir, kapitalizmdir."

Hz. Peygamberi romanla anlatmak Batıya teslim olmaktır

Fatih Andı, roman türünün genel özelliklerine değindikten sonra bizim roman ile bağlantımızı açıkladı: "Ben Batılı değilim, ben burjuvaziyi yaşamadım, ben kapitalistleşmemek çabası üzerindeyim. Burada benden kastım mensup olduğum medeniyetimdir. O zaman roman beni anlatmalı mı anlatmamalı mı ya da ben romana sahip olmalı mıyım? Asıl sormamız gereken sorular bunlardır."

Fatih Andı, Hz. Peygamber’i romanla anlatanların romanın içinde oluştuğu Batı edebiyatına, Batı uygarlığına teslim olduğunu söyledi: "Peygamberin hayatını romanla yazmak teslimiyetçi bir tavırdır. Hz. Peygamber benim kutsalım." Fatih Andı, "Hz. Peygamber bizim için sıradan bir insan değil. O’nun hayatını bilmek, onun hayatında yaptığını yapmak bir ibadettir " dedi.

Fatih Andı’ya göre roman bizim için üstümüze uymayan elbise gibidir: "Romanı bana ait olan kutsalı anlatma noktasında dışlıyoruz. Benim kutsalım var. Buraya yabancı giremez. Bunun adına romanı dışlıyoruz. Romanın özellikleri ve onun kutsalla ilişkisinde dışlamamıza neden oluyor."

Fatih Andı, "roman diğer edebi türler gibi bir görme biçimi dayatır" diyerek şöyle devam etti konuşmasına: "Roman anlatıya dayalı bir türdür. Bir şey anlatmalıdır. İyi de bir olayın gerçekte olma şekli başkadır. Olayın hangi araçla aktarıldığı başkadır. Aktarımla olay birbirinin aynı değildir. Birebir canlandırmak mümkün değildir. Olan biriciktir. Onun her bir tekrarı artık bir yorumdur. Romanda yorum önemlidir. Yorum ile olanın kendisi arasında en temel fark subjektifliktir. Her yorum subjektiftir. Her yorum bir kurgudur. Romanın dünyası kurmaca bir dünyadır. Kurmacanın kul tarafından yapılıyor olmasından kaynaklanan eksiklik zaafı vardır. Her kurmaca bir seçme ve bu seçmeye bağlı olan bir eksiklikle oluşturulur. Kurgu hayatın kendisi değildir. Hayatın çarpıtılmasıdır. Kurgudaki sıra ile olayın oluş sırası aynı değildir. Her kurmaca gerçekte olana bir müdahaledir. Müdahale kurmacayı yapan kişinin idrakine bağlıdır. Kurmaca, bir inşa ve ibda edebilme yetisidir. Olanla aktarılan arasında bir değer kaybı mutlaka vardır. Aktarılan şey olanın kopyasıdır, olanın aslı değildir. Arada bir nitelik, görünüm ve değer kaybı mutlaka vardır. Madem böyle, her durumda bir değer kaybı var."

Fatih Andı, "mademki kurmaca bir gözün bakış açısını yansıtıyor. Neden ben Hz. Peygamberi bir kişinin bakış açısına, yeniden yorumuna indirgeyeyim?" diye sorarak işunları ifade etti: "Hz. Peygamberin hayatı yeniden inşa edilebilir mi sorusu önemlidir. Burada O’nun hayatından hiç mi haberdar olmayalım diyebilirsiniz. Öyle bir şey demiyoruz. Elbette haberdar olacağız. Onun hayatını anlatan siyer kitapları vardır. Bu kitaplar yalnızca anlatmak için yazılmış kitaplardır. Çünkü yalnızca anlatmada kurmaca yoktur. Anlatmak bir haberdar etme eylemidir. Hiçbir siyer kitabı kurmaca değildir. Yeniden bir inşa ve ibda çabasında değildir. Kurmaca gibi bir iddiası yoktur. Her romancı bir düzenleyicidir. Siyer kitapları olanı anlatır. Siyerde yeniden düzenleme yoktur."

Fatih Andı, "romandaki görselleştirme bir sınırlayıcılıktır" diyerek şunları söyledi: "Görselliğin cazibesi insanı tembelleştirmesindedir. Görsellik bir dayatmadır. Bugün Hz. Peygamberi romanın içinde anlatmayı çalışanlar hediye-i şerifleri mi yerleştirecekler? O zaman ortada roman diye bir tür kalır mı? Roman yazacaksan ya türün geleneklerine riayet edeceksin ya da peygamberi anlatacağım diye kötü bir roman örneği ortaya koyacaksın. İyi roman ortadaysa Hz. Peygamberin hayatı çalınmıştır. Kötü roman örnekleri ortaya koyduğunda Hz. Peygamberin hayatını kötü bir işle anlatmış olacaksın. İslam dünyasının karikatürlere tepki göstermesi ontolojik bir vakıadır."

Hz. Peygamber bizim için kurgulanan bir kahraman mıdır?

Fatih Andı, "roman hayatı kapsama açısından ayrıcalıklı bir türdür" diyerek şunları söyledi: "Roman, kahramanını oluşturur. Karakter oluşturur. Romanın başarısı oluşturduğu karaktere göredir. Olay romanın en zayıf tarafıdır. Önemli olan bir karakteri oluşturmasıdır. Olay edebi değer değildir. Olayı aktarmak edebi değerdir. Romancıyı büyük yapan şey hayatı kendi dünyasıyla yeniden yorumlamasıdır. Romancının en büyük başarısı yeni karakterler inşa etmesidir. Dostoyevski Karamazov tipini inşa ettiği için büyüktür. Tanpınar bizim romanımızda Mümtaz diye bir karakteri oluşturduğu için büyüktür. Büyük romancı bir karakter yaratır. Burada Hz. Peygamberin yeni bir karakter olarak yaratılması meselesi karşımıza çıkar. Buna evet dememiz mümkün değil. Çünkü yeni bir karakter demek trajedi oluşturmak demektir. Trajedi romancı için bir imkandır. Karamazov trajik bir kahramandır. Trajik kahramanlar aklımızda kalıcıdır. Burada Peygamberin trajikleştirilmesi bir meseledir. Peygamber trajik bir insan mıdır? Bu sorunun cevabı kesin bir dille hayırdır. Peygamber bir insandır. Peygamberin hayatında da dramlar olabilir. Bu ayrı bir şeydir. Dram insani bir eylemdir. Trajedi bambaşka bir şeydir. İnsan acıya muhatap olmadığında trajik olabilir. Varoluşçu bütün filozoflar acı yaşamadan trajedi anlattılar. Hz. Peygamberin siyer üzerinden değil de roman üzerinden okunması bir tehlikedir."