DURMANIN HİKMETİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : İKTİBAS / Muhtelif Mevzûlar, Yazarlar, Yazılar

Okunma Sayısı: 123

Yazar: İsmail Aydoğan

DURMANIN HİKMETİ

DURMANIN HİKMETİ İnsan ilk eğitimini, eylemle gerçekleştiriyor. Önce eylem, sonra idrak. Bunun en bariz örneğini Din’ler verir. Mesela bizim din İslam, belli yaşlardan sonra ibadetlerin yapılmasını /yaptırılmasını öğütler. Çocukken, yeterince bilinç yokken, yani akıl bâliğ olmamışken, sadece taklit yoluyla anne, baba ve kardeşlerin yaptıkları yapılır. Oruç bunlardan biridir. Namaz da öyle. Akil baliğe ulaşınca soyut öğrenme gerçekleşmeye başlar ve böylece olayların, olguların bilincine varılır, mesela orucun bilincine öylece ulaşır. Talim ve terbiyenin dizilişi bu yüzden olsa gerek. Önce talim yani uygulama, ardından terbiye yani eğitim. Model olarak eğitme yahut model alarak öğrenme vazgeçilmez bir yöntem bu nedenle. Bu durum, insanın gelişiminde de kendini gösteriyor. Önce bedensel, ardından cinsel, en son zihinsel gelişim yaşıyor insan. Zihin, bedenden sonra gelişiyor ve bu yüzden de insan, hayatı, geriye doğru anlamlandırıyor.

İnsanın öğrenme gelişimi, görüldüğü gibi, pratikten teoriye doğrudur. Ancak ömrün ilk yıllarında pratik ağır basarken, sonraki yıllarda teori ağır basmaya başlar. Çocukken hatta gençken insan görerek, dokunarak, hareket ederek öğrenir. İhtiyarken bunlara hacet kalmaz, zira o sahip olduğu tecrübeyle, bilgiyle, görgüyle soyut olarak bir meseleyi kavrayabilir. Hatta ileri yaşlardaki kimi insanlarda eylem, neredeyse anlamsızlaşabilir. İnsanın ahir ömründe hareket anlamında yavaşlaması, biraz da, bu nedenledir. Hatta unutması, öğrenme kabiliyetinin zayıflaması da bu nedenledir. Buna gerek duyulmaz eskisi gibi. Öğrenme miadını doldurur, yerini düşünmeye bırakır.

Öğrenmek hareket isterken, düşünmek için durmak gerek. Durmak, dinlenmek ve dinlemektir. Yani anlamak. Sürekli eylem içinde olmak, insanı hareketli kılarken özümsemeyi ortadan kaldırır. Genç, hayatı bu nedenle “genel” veya “kabaca” yaşar. Ömür ilerledikçe ayrıntılar belirir.

Özümsemek için de durmak gerek. Yani anlamak için durmak, kul olabilmek için durmak, hikmete râm olabilmek için durmak, “isyan ahlakına” sahip olabilmek için durmak, insan olabilmek için durmak, hareket edebilmek için durmak gerek. Hareketi manalaştırmak için de durmak gerek. Ve pratiği hikmetin kulvarına sokmak için durmak gerek. İbadetler insanı durdurur, zira hareketi özümsemek, idrak etmek gerek.

İnsan gençken hareketi, ileri yaşlarda ise durmayı yeğler. Beden de zaten bunu insana hatırlatır arada. Hızlıca kalkamazsın bir yerden mesela. Oturduğun yerden yavaşça kalkmak beden için en iyisidir. İnsanın soyut dünyası somutun önüne geçer. Din, maneviyat, mistisizm ileri yaşın ilgi alanıdır. Tarihte öyle. Öğüt, tavsiye, hikmetli sözler, arifane davranışlar en çok da ihtiyarlara yakışır bu nedenle. Ne var ki modern dünya, meydanda genç istediğinden, yaşlanmayı ve ihtiyarlığı kimse üstüne almıyor artık. Herkes pratiğin emrine âmâde yaşıyor.

İhtiyarlığın kapı dışarı edilmesinde olduğu gibi durmanın da kapı dışarı edilmesine müsaade edilmemelidir. Durup düşünmek, ibadettir. Bu nedenle gün içinde ayakta, oturarak ve yatarak durmak gerek. Düşünmek, idrak etmek, künhüne vakıf olmak, hikmeti görmek, derinleşmek için durmak gerek. Bu nedenle Müslümanlar itikâfa girer, Hristiyanlar inzivaya çekilir. Terk-i dünya için durmak erdemdir çünkü. Ve hareket zorunlu olsa bile yavaşlamak gerek tüm bunlar için. Zira yavaşlamak da durmaktandır. Unutmayalım ki insan dura dura bir duruşa sahip olur. Duruş, bu nedenle öğrenilen bir vaziyettir.

Yazının kaynağına ulaşmak için tıklayınız.