TDK'NİN MÜCADELESİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 2848

Yazar: C.Yakup Şimşek

TDK'NİN MÜCADELESİ

“Mücadele” nedir, bilir misiniz?
Eminim, bunu yalnızca insanlar değil, hayvanlar da bilir. Hatta belki ağaçlar, otlar bile...
Ama herhâlde mücadeleyi insanlar kadar bilen hiçbir canlı türü yoktur.
Çünkü hepsinin hayatı bir yığın mücadeleyle geçer.
Evet, her insan iyi kötü mücadele etmeyi bilir ve sever.
Fakat mücadelenin ne demek olduğunu herkes tarif edemez, etmesi de gerekmez.
Kullandığınız bir kelimeyi lügatlerdeki gibi tarif etmenizi kimse sizden beklemez.
Bu, sizin işiniz değildir; siz kelimeleri doğru yerde kullanın, yeter.
Gelgelelim TDK deyince iş değişir.
O, Türkçedeki her sözü hem en iyi bilmeli, hem de en güzel tarif edebilmelidir.
O, bir şeyi anlatınca akan sular durmalı, onun her açıklaması doğru olmalı...
Ama nerde!..
Yetmiş altı yıldır dilimizle uğraşan ve seksen yaşına merdiven dayamış olan TDK kendi işinde acemi gibi...
Lügatlerinde “mücadele” için nasıl bir tarif yapmış, bakın da görün:

“Birbirlerine isteklerini kabul ettirmek için iki taraf arasında yapılan zorlu çalışma, savaş.”
(bk. Güncel Türkçe Sözlük – Büyük Türkçe Sözlük)

Bu Nasıl Bir Mücadele?
TDK’nin ifade ve açıklama tarzına göre “mücadele” kelimesi “iki taraf arasında yapılan zorlu çalışma” için kullanılan bir isimmiş…
Peki, bir “mücadele” nasıl oluyor da “zorlu çatışma” derecesinden “zorlu çalışma” seviyesine iniyor?
Yani iki taraf “birbirlerine isteklerini kabul ettirmek için” karşı karşıya geliyor ama aralarında “çatışma” değil de “ç a l ı ş m a” oluyor…
Allah Allah!.. Böyle şey olabilir mi?
Buna “mücadele” denebilir mi?
Onu alelade olmaktan kurtaran tek faktör – TDK’nin ifadesiyle – “iki taraf arasında” icra ediliyor olması…
Evet, TDK’nin İnternet sitesinde şu ana kadar 55.225.950 kez müracaat edilen lügatleri böyle yazıyor…
Siz hiç “iki taraf arasında yapılan zorlu çalışma” gördünüz mü, duydunuz mu?
Lafı uzatmayalım.
“Millî Mücadele” başta olmak üzere hayatımızda çok derin, köklü ve manidar izleri olan “mücadele” kelimesini TDK açıklayamamış.
“Çatışma” fiilini “çalışma” hâline getirmişler.
Bu büyük hata dikkatsizlik eseri mi, bilmem...
Belki “çatışma” çıkmasın diye karşılıklı “çalışma” yapmayı tercih etmişlerdir…

Mücadeleyle Uğraş
1935’te TDK tarafından çıkartılan Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu'nda “mücadele” kelimesinin yerine “uğraş” sözü konmuş. Bu “uğraş” kelimesi o yıllarda yalnızca “mücadele, cidal” için değil, aynı zamanda “meşgale, meşguliyet” kelimelerine de karşılık olarak düşünülmüş…
Kaamûs-ı Türkî de “uğraş” kelimesinin “kavga, savaş” manasında olduğunu kaydetmiş ama örnek cümle vermemiş. 1928’in İmlâ Lûgati’nde de “uğraş” maddesi var.

Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’ndeki 7853 söz (atasözü ve tabir) içinde bir tek “uğraş” olmadığı gibi “uğraşmak” fiili de yer almıyor. TDK’nin şimdi İnternet sitesinden verdiği Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde ise içinde “uğraşmak” fiili geçen iki söz var ama “uğraş” veya “uğraşı” geçen hiçbir söz göremiyoruz… (Gerçi “uğraşı” kelimesinin tabirlerde, hele atasözlerinde bulunması mümkün değil. Çünkü kendisi 1969’lu…)

Anlaşılıyor ki sonraki yıllarda Türkçe meydanındaki kavga ve savaşta “uğraş” ismindeki yiğit (alp) gerilemeye başladı.
Aynı zamanda Kur’an ikliminden süzülüp gelen bir gazi kahraman meydana daldı ve “uğraş” bahadırın yanında yer aldı. Bu alperenin adı “mücadele” idi…
Bu mücahit savaşarak büyüyüp kuvvetlenmeye başlamıştı…
TDK’miz ise Arapçadan gelen bu “mücadele” cengâverine meydanı dar etmek için “uğraş” adındaki yiğidi aşırı besleyerek semirtmeye çalışıyordu.
Nitekim 1978’in Özleştirme Kılavuzu’nda “uğraş” kelimesinin önüne tam dört semiz kelimenin yem olarak atıldığını görüyoruz: meslek, meşgale, meşguliyet, iştigal.
Fakat 1969’da TDK laboratuvarında imal edilen “uğraşı” türedisi daha obur çıktı ve zavallı “uğraş” ın sofrasındaki “meslek, meşguliyet” parçalarına ortak edildi.
Kim bilir, gizli bir vasiyetnamede bu iki yağlı hissenin tek vârisi olarak gösterilmiş de olabilirdi…
Zavallı “uğraş” önce bir güzel semirtildi, sonra “uğraşı” ya yem edilip kemirtildi!..

Anlaşılmaz olan şuydu: Türkçe “uğraş” varken TDK niçin başımıza bir de “uğraşı” çıkardı?
Ayrıca, birincisine zaten sonradan (1930’larda) eklediği manayı (meşgale, meşguliyet) daha sonra (1960’larda) hangi sebeple “uğraşı” sözüne de yükledi?

“Uğraş” mı Diyelim “Uğraşı” mı?
Vatandaş şimdi “meşgale, meşguliyet” yerine “uğraş” mı desin, yoksa “uğraşı” mı?
Hangisini derse desin mi?
Yeter ki Osmanlıcalarını (mücadele, cidal; meslek, meşgale, meşguliyet, iştigal) kullanmasın da ister “uğraş” desin ister “uğraşı” mı?
Bu “uğraşı” faraşı ortalığı sildi, süpürdü…
Lisân-ı Oğuzân’ın bir yandan iklîm-i İslâmiyân’dan gelen “cenk, harb, cidâl, gazâ, cihâd, mübâreze; mücâdele, cedel, cehd, mücâhede, gayret, himmet, hizmet, zahmet, sa’y; meslek, meşgale, tevaggul, meşguliyet, iştigal, mesâî” gibi evlatlarına kılıç üşürdü; beri taraftan da “uğraş, savaş, vuruşma, kavga, çalışma, çabalama, emek, iş, iş güç” adlarındaki öz oğullarına gölge düşürdü…

Bize ne yapmak düşer?
Mücadeleye devam…

Yazar: C.Yakup Şimşek	01-06-11
E mail: c.yakup_simsek@dogrulus.com Yazar Hakkında Bilgi ve Diğer Yazıları		Tweet

Yorumlar: 2

MustafaErer
mustafaerer@hotmail.com			Tarih : 06-06-11
SELAMÜNALEYKÜM > ALLAH cc RAZI OLSUN..! İMAN YOLUNDAKİ EMEKLERİNİZ ASLA SOLMASIN YÜZÜNÜZDEN DE İMAN NURU HİÇ EKSİK OLMASIN. HOCAM ELLERİNİZE SAĞLIK..

AHMET
DERT GÖRME E Mİ!			Tarih : 04-06-11
Yakup Hocam, kendime yakıştırabilsem "Süper olmuş!" diyeceğim; ama fazla zibidi ağzı kaçacak diye çekiniyorum. Fevkalâde olmuş. Bu yazıyı vücuda getiren elin, dilin, kalemin, dimağın dert görmesin. Allah mübarek mücadelende muvaffak kılsın. Selamlar.