İSTANBUL KAPİTALİZME KURBAN EDİLDİ

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : SANAT / ŞEHİR ve MÎMÂRÎ

Okunma Sayısı: 4847

Yazar:

İSTANBUL KAPİTALİZME KURBAN EDİLDİ

İstanbul kapitalizme kurban edildi
Kapitalizmin beşiği Batı'da bile tarihi şehirlerin ve yapıların dokularının birebir korunduğunu belirten Prof. Ökten'e göre, İstanbul kapitalizme kurban verildi

Prof. Dr. Sadettin Ökten, bir zamanların sessiz, sakin ve medeni şehri olan İstanbul'u Yahya Kemal'in 14 şiirinden yola çıkarak yazdı. Ökten, İstanbul'un kapitalist kaygılarla kimliğinden koparıldığını ve bunun büyük kayıp olduğunu söylerken, kapitalizmin beşiğinde tarihi şehirlerin ve dokunun aynen korunduğunu ama İstanbul'da bunun başarılamadığından şikayet etti.

ESKİDEN SAKİN BİR ŞEHİR VARDI

Eski İstanbul ve yazdığı kitap üzerine Zaman Gazetesi'nden Zehra Onat'a konuşan Prof. Dr. Ökten, Yahya Kemal'in ve kendi İstanbul'unun şimdiki İstanbul'dan temel farkını şu cümlelerle anlatıyor:

"Eskiden huzurlu, sakin bir şehir vardı. Girdiğiniz her muhitte huzur ve sükûn buluyordunuz. Bu çok önemli. Nereden geliyordu bu huzur? Tabii ki şehrin fiziksel yapısından, insanlarından ama arka planda İslam düşüncesinin uygulamasından. Yani Osmanlı, hem şehri geliştirmiş hem de had hudut bilen insan tipini ortaya koymuş. Dolayısıyla bakkalda, manavda, kahvede, insanın olduğu her yerde huzur ve sükûnet vardı. O İstanbul, Osmanlı'nın İslam medeniyetini yorumlayarak yarattığı bir şehirdi. Bu durum 1960'lara kadar sürdü. Adnan Menderes zamanında yapılan imar çalışmaları ile şehrin altı üstüne gelmeye başladı. Şimdi ise tam bir kaos, tam bir kıyamet."

YAHYA KEMAL'İN ANLATTIĞI İSTANBUL

Yahya Kemal'in şiirleriyle anlattığı o eski İstanbul'un şiirselliğiyle ilgilil olarak konuşan Ökten, "Yahya Kemal'in şiirle anlattığı medeniyet görüşü kayboldu. Sizin nesil için öyle. Bizim nesil de ölünce tamamen kaybolacak bu medeniyet görüşü. Peki, böyle mi olmalı? Bunu da tartışabiliriz. Şehrin yeniden eski şiirselliğine dönmesi için mutlaka bir dayanağa ihtiyaç var. Nereye dayanacaksınız? Nasıl ki bir şair bir şairden yola çıkmak zorunda, bir mimar da bir mimardan yola çıkmak zorundadır. İşte bu koptu. Biz, bize ait olmayan sularda başarılı olamayız. Biz, özgün Türk evleri yapmalıyız, Batı'dan taklit edilen apatmanlar değil." dedi.

İSLAM MEDENİYETİNDEN BATI MEDENİYETİNE GEÇİŞ

Ökten, İstanbul'un bugüne nasıl geldiği konusunda ise şöyle konuştu: "Türkiye bir medeniyet değişikliği hamlesi yapmak istedi ve yaptı. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde çok radikal bir dönüşüme girdi. Bu medeniyet değişiminde biz İslam medeniyetinden Batı uygarlığına geçmek istedik. Bunun da iki tane temel öğesi vardır: demokrasi ve liberal ekonomi. Turgut Özal ülkeye bunları getirdi. Kadim medeniyetin bütün izlerinin silindiği bir İstanbul var şimdi."

BAŞKA MEDENİYETE GEÇME ŞANSIMIZ YOK

İstanbul'la ilgili yazdığı kitabın bir çığlık olduğunu belirten Ökten, bunu şöyle açıkladı: "Çünkü biz ne kadar gayret edersek edelim bir başka medeniyete geçme şansımız yok. Çok para kazansak da, kapitalist nimetlerle perverde olsak da bunun sonunu göremiyoruz. Ama Batı gördü. Postmodernist bir yapı doğdu. Bir yandan o tahakkümünden vazgeçemese de bizde halen var olan insanlık yönünden İslam'a muhtaç olduğunu anladı."

GÖKDELENLER KAPİTALİZMİN GÜÇ GÖSTERİSİ

Ökten, son zamanlarda kamuoyunda tartışılan ve İstanbul'un silüetini bozan gökdelenler hakkında ise şunları söyledi: "Gökdelenler bir bakıma Amerikan kapitalizminin güç gösterisi. Kendi yapıldığı memleketin şartları içinde doğru ve tutarlı. Biz de hayata Amerikalılar gibi baksaydık, onların geçirdiği tarihsel süreci yaşasaydık bizim için de doğru olabilirdi. Ama biz Amerikalı değiliz. Bizim zihin yapımıza uymadığı halde farklı geldiği için hoşumuza gidiyor."

BATI TARİHİNİ KORUYOR

Dünyanın hiçbir yerinde tarihi dokuya dokunulmadığı hatırlatılan Ökten, bu konuda da çok dertli olduğunu belirten şu ifadeleri kullanıyor: "Hele Avrupa'da. Orada yapılar aynen korunuyor ve bu türden değişikliklere izin verilmiyor. Çünkü kültürel tebaiyet var. Biz onu kırdık. Şehre milyonlarca insan gelmesine izin verdik. Nasıl bir uçağa belirli bir sayıda insan binebiliyorsa, şehirlerin de buna benzer kapasiteleri var."

İSTANBUL DAHA DA DEĞİŞECEK

İstanbul'a bundan sonraki gidişatı sorulan Ökten, "Şehir daha da değişecek. Çok güzel şehirler inşa edebilirdik. İmkân var, iktidar var ama ne yapacağımızı bilmiyoruz. Önce toplumsal bir mutabakat olmalı. Ne yapacağımıza karar vermeliyiz. Şaşkın vaziyetteyiz." diye cevap verdi.

ESKİ İSTANBUL'U GERİ KAZANMAK ZOR

"Çok zor eski İstanbul'u geri kazanmak. Yeni bir inisiyatif gerekiyor." diyen Ökten, "Bunun için birtakım istekler var ama onlar henüz hayata geçemiyor. Çünkü öncelikle bir doygunluk gerekli. Sürekli yeme halindeyiz. Doyacağız, etrafımıza bir bakıp şehre ne yaptığımızı göreceğiz. Eğer biz bu memleketin insanı olarak devam edeceksek yepyeni bir medeniyet yorumuna ihtiyacımız var. Osmanlı yorumunun aynısı değil devamı olacak bir yorum." şeklinde konuştu.

YENİ BİR İNSAN TİPİ LAZIM

Ökten son olarak sözlerini şöyle tamamladı: "İstanbul'un tekrar insanî bir şehir olabilmesi için yeni bir insan tipinin yetişmesi gerekiyor. Şehri o kuruyor çünkü. Bir coğrafya üzerinde bir şehir kuruyorsunuz. Bu yapay bir şey. İnsan şehri neye göre kurar? Elbette kendi medeniyet tasavvuruna göre. Yahut bir medeniyet tasavvuruna sahip bir toplum bir şehri ele geçirdiği zaman o şehri kendi medeniyet tasavvuruna göre dönüştürür. İstanbul tekrar dönüşecekse bir başka medeniyet tasavvuruna göre dönüşecek. Bu da İstanbul'un ruhunu taşıyan, devam ettiren, özü muhafaza edilmek koşuluyla yeni biçimler üretilerek olacak."

Prof. Dr. Ökten'in "Yahya Kemal'in İstanbul'u ve Devamı" isimli kitabı Ötüken Neşriyat tarafından yayınlandı.