ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER
Okunma Sayısı: 8213
Yazar: Harun ŞAHİN
CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER (Kelam, Bütünüyle Haysiyettir)

                                   KELÂM, BÜTÜNÜYLE HAYSİYETTİR1

İlk kitap: hafıza. Şaman2 veya rahip3, yazının icadından sonra da imtiyazlarını titizce korur, fetihlerini uzun zaman yazıya dökmez, nesilden nesile sözle aktarır; sözle, yani nazımla4. Sırlar, harflere tevdi5 edildiği zaman bile sokağın dili kullanılmaz. İlâhiler manzum, büyüler manzum, destanlar manzum. Şairler yoğurmuş dili, düşünceyi şairler uysallaştırmış. Beşiğinde Tanrıların dilini konuşmuş insan. Nazım en olgun meyvelerini verdikten sonra nesir6 doğmuş. Hantal, ürkek, acemi bir nesir.

Nazım, imkânlarını araştıran düşünce: hatalarını bağışlatmak için musikinin yardımına muhtaç; musikinin, yani  veznin, kafiyenin. Nazım, ifadenin çocukluğu: sevimli ve serkeş7. Nesir, bütün nazımları kucaklayan bir orkestra: girift ve kâmil. Kur’an mensurdur: Yedi Askı8 şairlerini secdeye kapandıran bir nesir.

Büyük nâzımların9 çoğu, nesirde de büyüktürler: Namık Kemâl10 ve Hâşim11 gibi. Ama istisnası bol kâide bu: hecenin en usta şairi Rıza Tevfik12, nesirlerinde ne kadar derbeder, ne kadar yavan. Genç nâsirler13, nazımın tezhibinden14 geçseler şüphesiz ki üslupları daha derli toplu, daha tannan15, daha ölçülü olurdu. Heyhat ki, nazımperdazlığın16 tiryakilik gibi  tehlikeleri de var. Bazen, bütün dikkatini, bütün hünerini nazımda tüketiyor sanatçı; mısra “haysiyet”i oluyor, cümle “haysiyet”sizliği. Oysa kelam bütünüyle haysiyettir.

Bugünkü “düz yazı”nın ne edebiyatla münasebeti var, ne haysiyetle: bed, cıvık, yüzsüz. Kelimeler, ibarenin içinde, tımarhaneden fırlayan akıl hastaları gibi koşuşuyor. Hepsinin sırtında aynı urba17, bakışlarında aynı manasızlık. Nesir yok artık. Nazım var mı ki?


 


1 Bu Ülke. İletişim Yayınları İstanbul 1996 s.82.

2 Şaman: Şamanizm’de din adamı. Şamanizm, Eski Türklerin boynuna asılan en büyük idam yaftalarından biri. Avrupalı araştırmacılar Moğolca olan “Şaman” kelimesini Türklere atfederek Eski Türklerin Şamanist olduğunu iddia etmişlerdir. Hakikat şu ki, Türklerin Şamanist olduğuna dair hiçbir kuvvetli delil yoktur. Eski Türklerin dini, "Gök Tanrı dini" diye ifade edilen tek tanrı dini idi. Gök Tanrı da, "gökte oturan Tanrı" anlamında değildi. Gök kelimesi Eski Türkçe’de  “büyük” anlamında kullanılırdı. Gök Tanrı: Büyük Tanrı, Gök Türk: Büyük Türk anlamında idi. Filhakika Gök Türk yazıtları I. derece kaynaklardır. Orhun Abideleri’nde geçen şu cümleler Türklerin inanç sistemini bize, en iyi anlatan cümlelerden biridir: “İnim köl tigin kergek boltı özüm sakıntım körür közüm körmez teg bilir biligim bilmez teg boltı özüm sakıntım öd tengri yasar kişi oglı koop ölgeli törimiş ança sakıntım közde yaş kesler tıda köngülte sıgıt kesler yanturu sakıntım katıgdı sakıntım (Küçük kardeşim Köl Tiğin vefat etti. Kendim yas tuttum. Gören gözlerim görmez(oldu), eren aklım ermez oldu. Kendim düşünceye daldım. Zamanı Tanrı tayin eder. İnsanoğlu hep ölmek için yaratılmıştır. Öyle düşündüm.Gözlerimden yaş gelse engel olarak, gönülden feryat gelse geri çevirerek yas tuttum. Çok yas tuttum.)   

3 Rahip: Hıristiyanlık'ta ve Doğu dinlerinde, genellikle manastırlarda yaşayan, belirli dinî vazifeleri üstlenen, kutsal törenleri yürütme yetkisine sahip din görevlisi.

 4 Nazım: Ölçülü ve kafiyeli söz veya yazı, şiir.

5 Tevdî etmek: Vermek, bırakmak, emanet vermek.

6 Nesir: Dilin söz dizimi kurallarına uygun olarak kullanılan anlatım biçimi, manzum olmayan söz ve yazı, düz yazı

7 Serkeş: Kafa tutan, baş kaldıran, isyan eden, başıbozuk, dikkafalı.

8 Yedi Askı: Mu’allakâtü’s-seb’a. Cahiliye devrinde çok beğenildikleri için  Kâbe’nin kapısına asılan yedi Arap kasidesi.  Cahiliye dönemi Arapları eşhuru’l hurum (haram aylar) denilen ve kan dökmenin yasak olduğu dört ay (Zilkade, Zilhicce, Muharrem, Recep ayı) boyunca çeşitli bölgelerde panayırlar kurar birçok eğlencelerin yanı sıra şiir yarışmaları da düzenlerlerdi. Bu yarışmalarda birinci gelen şiirler, keten yaprağı üzerine altın ile yazılıp daha güzeli yazılıncaya kadar Kâbe kapısında halka teşhir edilirdi. Yedi askı şairleri şunlardır: İmrü’l Kays, Tarafe, Zübeyr, Lebib, Amr b. Kulsüm, Antere ve Haris’tir. Yedi askı şairlerinden sadece Lebib İslâm ile müşerref olmuştur.

9 Nâzım: Edebiyat dilinde manzume yazan kimse.

10 Namık Kemâl: (1840-1888) Tanzimat dönemi şair, yazar, gazeteci, devlet adamı. Abdülhamid Han’a karşı faaliyet yürüten “Jön Türkler”dendir.

11 Ahmet Hâşim: (1884 – 1933) Bağdat’ta doğan, Fransız Sembolist şairlerinden de etkilenerek "saf şiir"in en güzel örneklerini veren Fecr-i Âti şairi.

12 Rıza Tevfik Bölükbaşı: (1868-1949) Şair, felsefeci ve devlet adamı. Hece vezninde yazdığı şiirlerle tanınan  Rıza Tevfik felsefeye merakı nedeniyle Filozof Rıza olarak anılırdı. Osmanlı döneminde milletvekilliği, Maarif Nazırlığı (Milli Eğitim Bakanlığı) da yapan çok yönlü bir kişiliktir. Yüzellilikler arasında yer aldığı için uzun yıllar sürgünde yaşadı; gurbet acısını, şiirlerinde dile getirdi. Sürgünde iken yazdığı "Uçun kuşlar" ve “Gözlerin” şiiri ilk aklımıza gelen şiirleridir. "Sultan Abdülhamit Han’ın Ruhaniyetinden İstimdad" şiiri ise vicdan azabının en yüksek sesidir. Eserlerinden bazıları: Kâmûs-u Felsefe, Hâmidnâme’dir.

13 Nâsir: Nesir yazan, nesir ustası.

14 Tezhip: Yaldızla süsleme, yaldızlama, bir yazı veya yazma kitabı yaldız veya boya ile süsleme. 

15 Tannan: Tınlayan, çınlayan

16 Perdaz: Tertipleyen, düzenleyen, anlamında Farsça bir sıfat olup birleşik kelimeler yapar. Suhenperdaz (güzel söz söyleyen), nükte-perdaz (nükteli, kinayeli söz söyleyen) gibi nazımperdaz da nazım yazarı yani şâir demektir.

17 Urba: Giysi.

Yazar: Harun ŞAHİN
16-06-11
E mail: sahharun@hotmail.com
 
 
Yorumlar: 0
Bu yazı için henüz yorum yapılmamıştır.
CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER (Kelam, Bütünüyle Haysiyettir)
Online Kişi: 23
Bu Gün: 163 || Bu Ay: 8.767 || Toplam Ziyaretçi: 2.200.161 || Toplam Tıklanma: 51.931.845