TDK'DEN BİR DÜZİNE HATA

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 2365

Yazar: C.Yakup Şimşek

TDK'DEN BİR DÜZİNE HATA - 13

(TDK’nin Sıkça Yaptığı Yanlışlar)

12 Temmuz 2010 günü 78 yaşına basan TDK aynı gün resmî İnternet sitesinde iki yeni sözlüğü hizmete sundu:
1. Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu
2. Sıkça Yapılan Yanlışlara Doğrular
Başta sözlükler olmak üzere her türlü faydalı kitabın İnternet âleminde hizmete sunulması elbette çok güzel… Bu çerçevede vatandaşlarımıza TDK’nin de İnternet sitesinde – diğer birçok sözlük yanında – iki yeni söz kılavuzuna kolayca ulaşma imkânı vermesi sevindirici…
Fakat TDK’nin üzücü yönleri de var: Sık sık düştüğü hatalar… Daha önce de birkaç defa belirttiğim gibi, “Tertipten imla ve noktalamaya, cümle düşüklüklerinden açıklama noksanlarına, yanlış örneklere varıncaya kadar otuz iki kısım tekmili birden her ayıp TDK sözlüklerinde arz-ı endam eyliyor.”
TDK, eski hatalarına yenileri ekliyor.
Beni de bir yığın tashih bekliyor…
***
“Sıkça Yapılan Yanlışlara Doğrular” Sayfasının Sunuş Metninde Noktalama Hataları
TDK’nin 12 Temmuz 2010 tarihinden itibaren İnternet sayfalarında hizmete sunduğu “Sıkça Yapılan Yanlışlara Doğrular” sözlüğünün ön sözünde TDK’nin sıkça yaptığı bir noktalama hatasını görüyoruz:
“Türkçenin söz varlığındaki bazı sözler yanlış söylenmekte, yanlış yazılmakta kimi zaman da yanlış anlamda kullanılmaktadır.”
Bu cümlede üç “sıralı cümle” vardır. İlkinden sonra virgül (,) kullanılmış ama ikincisinden (“yanlış yazılmakta” sözünden) sonra virgül (,) konmamıştır.
Virgülü doğru yerde kullanamayan TDK aynı sayfada, bu sefer yanlış bir yerde kullanmış:
“Türkçe karşılıkları varsa, bu karşılıkların kullanılması yanlışlardan kaçınmak açısından doğru bir çözümdür.”
Yazım Kılavuzu’nda virgül (,) işaretinin kullanıldığı yerleri açıklarken “Şart ekinden sonra virgül konmaz.” diyen TDK, kendi koyduğu kaideye uymamış.
***
Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nda İmla Hatası
TDK’nin yine 12 Temmuz 2010 tarihinden itibaren İnternet sayfalarında hizmete sunduğu Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun ön sözünde şöyle bir cümle var:
“Bu kılavuz Yazı dilimizde, bölge ağızlarında, tarihsel metinlerde, çağdaş Türk lehçelerinde var olan söz varlığımız gözden geçirilerek oluşturulmuştur.”
Bu cümlede “Yazı” kelimesinin büyük değil küçük harfle başlatılması lazımdı.
***
Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü Ana Sayfasında İmla Hatası
Yukarıda adı geçen sözlüğün kimler tarafından hazırlandığına dair bir not, sözlüğün İnternet ana sayfasında şöyle geçmekte:
“Dokuz Eylül Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
Türk Dil Kurumu ve Dokuz Eylül Üniversitesi
Dil Bilimi Bölümü'nün iş birliğiyle hazırlanmıştır.”
TDK’nin “Ele verir talkını, kendi yutar salkımı.” hâllerinden biri daha…
TDK, kendi Yazım Kılavuzu’nda kesme (’) işaretinin kullanılmayacağı yerlerden birini şöyle maddeleştirmiş:
“Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.”
Böyle yazan TDK “Dokuz Eylül Üniversitesi Dil Bilimi Bölümü'nün” derken kesme işareti (’) kullanmış. Hem de “kitap kapağı” denebilecek bir yerde…
Velhasıl, TDK ele verdiği talkına bari kitabın – içindeki saklı köşeleri neyse de – kapağında uysaydı…
***
Divanü Lugati't-Türk Sözlük Veri Tabanı’nda İmla Hatası
TDK’nin Kâşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati’t-Türk Ağ Sayfası’nda “tüm” kelimesi “at tonlarında düz renk.” diye izah edilmiş.
Burada “don” ile “ton” birbirine karıştırılmış. “At tonu” değil “At donu” olacak. Buradaki “don” kelimesi “At kılının rengi” manasında bir isimdir.
***
Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde Noktalama ve İmla Hataları
Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü “züğürtleyen bezirgân, eski defterleri yoklar” atasözünü şöyle açıklamış:
“1) tüccar züğürtleyince, belki bir kimsede alacağım kalmıştır diye eski defterlerini gözden geçirir; 2) vaktiyle önemli işler yapmış olanlar, düşkünlüklerinde eski durumlarını anarak, anlatarak avunmaya çalışırlar.”
Aşağıdaki atasözleri de yukarıdaki sözün varyantları oldukları için onlar da harfi harfine aynı ifadelerle açıklanmış:
müflis bezirgân eski defterleri karıştırır
züğürt bezirgân eski defterleri karıştırır
züğürtleyen bezirgân, eski defterleri yoklar
TDK Yazım Kılavuzu “Virgül” bahsinde bu işaretin kullanılacağı ve kullanılmayacağı yerleri anlatırken diyor ki:
“Metin içinde zarf-fiil ekleriyle oluşturulmuş kelimelerden sonra virgül konmaz.”
Bir yandan böyle diyen TDK’miz diğer taraftan bu dediğine uymuyor. Nitekim yukarıdaki atasözlerinin izahlarında geçen “züğürtleyince” ile “anarak” kelimeleri zarf-fiil yapan ekler (- ince, -erek) almıştır ve kendilerinden sonra virgül konmuştur.
Ayrıca bu atasözleri ile bunların açıklamaları – elbette – birer “cümle” hükmünde olduklarından büyük harfle başlatılmaları ve hepsinin sonuna nokta konması icap ederdi.
Şimdi bu dört atasözündeki hataları tek tek sayıp toplarsak bu yazıdaki TDK hatası on ikiyi aşar, bizim düzinemiz de böylece şaşar…
(Bu defa da hesabı tutturamadım… Lütfen kimse bu yazıdaki TDK hatalarını saymasın!)