ÂYET-İ KERÎME
Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.
Bakara, 120.
HADÎS-İ ŞERİF
Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.
Müslim, Rikak, 99.
SÖZÜN ÖZÜ
Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.
İsmet Özel
Kategori : / CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER
Okunma Sayısı: 7769
Yazar: Harun ŞAHİN
CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER (Bizde Hiciv Yok)

                                                  BİZDE HİCİV YOK1

Hiciv2, lirizm3 ırmağının coşkun bir kolu: önceleri bulanık akar, sonra durulur. Zamanla bir mekteb-i edeb4 olur, tarih gibi. Vatanı, Roma. İlk büyük temsilcileri: Horatius5 ile Juvenalis6. Birincisi Sadi’yi7 ve Hayam’ı8 hatırlatır: rint, bilge, zarif; ikincisi Sahyun Nebilerini9: haşin, yavuz, öfkeli. Horatius bahtiyarların şairi, Juvenalis mustariplerin… Zekâ ile vicdan. Horatius, sevdiklerini yaralamamak için oklarını uzaklara atan bir heccav10, çağının zevk ve zerâfet hocası. Juvenalis’in peri-i ilham’ı: öfke. Cinayet istihza11 ile cezalandırılamaz. Şâir, alevden kamçısına sarılır hicvin; saraylardan meyhanelere koşar, meyhanelerden genelevlere. Juvenalis’in cehennemini bir Fransız ressamı şöyle tablolaştırmış: Korent12 nizamında sütunlara dayalı muhteşem bir salon. Roma’nın çöküş devrinde sık rastlanan bir sefahat âlemi. Zengin kumaşlarla örtülü yataklarda bedmest13 deli-kanlılar. Şölen, sonuna yaklaşmaktadır. Fonda14, fecrin ilk pırıltıları. Ve yatakların arkasında, torunlarının kepazeliğini seyreden heykeller; utançtan taş kesilmişe benzeyen ecdat. Genç bir soytarı ayak parmaklarında yükselerek, elindeki dolu kadehi heykellerden birine uzatmaktadır.

Sonra, hiciv yatağına çekilir. Klasik Fransız şiirinde boğuk bir yankıdır Horatius’un yankısı. İtalya’da destandır, İspanya’da roman. Bir kelime ile istiklalini kaybeder; hikâye olur, deneme olur, tiyatro olur.

Tahir-ül Mevlevî15, hiciv “teşrih-i rezail ve teşhir-i erazil16 için yazılır” diyor. Şiir, ne bir teşrih masasıdır, ne bir teşhir çarmıhı17. “Nezih olmak şartıyla, hak ve hakikatin müdafii, gadr18 ve fezahatın19 maniidir”. Ne zavallı bir müdafi! Hiciv, maşeri vicdanın kararlarını infaz eden bir intikam meleği olsa, “gadr ve fezâhat” hükümran olabilir miydi hala?

İslamiyet, “sebb ü şetm”i20 hoş görmez. Bununla beraber, şairin haşarı tecessüsü zaman zaman bu yasak bölgede at koşturmaktan çekinmez. Osmanlı’nın vakur ve selim zevki için, uzun sürmemesi gereken bir oyundur hiciv. Heccavın çevresinde teklif edeceği yeni bir değerler manzumesi yok ki hicve ihtiyaç duyulsun. Nef’i’nin21 ”Siham-ı Kaza”sıyla22 Sürüri’nin23 “Hezaliyyat”ı24 arasındaki fark, birincinin daha usta bir şair elinden çıkmış olması.

Sonra Tanzimat, yani edebiyatımızı istilâ eden Batı. Büyük bir kabiliyetin küçük kinlerini dikenleştiren: “Zafername.”25 Eşref26 de minnacık bir Ziya Paşa27: “bir güzel mazmun bulunca…” kendini bile hicvedeceğini söyleyen şair ne kadar ciddiye alına bilir? Mısraları bir arının zehrili iğnesi; ve şair arı kadar sorumsuz. Neyzen Tevfik28, yıldırımı olmayan şimşek. “Han-ı Yağma”29 başarılı bir tercüme, daha doğrusu pastiş.30 “Sis”31 imparatorluğun mezar taşı kitâbesi. Fecirle sona eren bir karanlık.

Nihayet gazete sütunlarına pusan “taşlama”32, kanatsız ve bayağı. Günümüzün ”taşlamacısı”, akbabalara yaranmak için güvercinlere saldıran bir maskara. Oysa, şairin kanıyla imzalanmayan hicviyeler, asırların mahkemesinde imzasız bir mektup kadar itibarsızdır.

 

 

 

 

1 Bu Ülke, İletişim Yayınları, İstanbul 1996,s.123.

2 Hiciv: Bir kimsenin, bir topluluğun, bir düşünce veya davranışın şiir veya yazı ile gülünçleştirilerek kınanması, yerilmesi.  

3 Lirizm: Ferdi hislerin ilham yolu ile çoşkulu ve etkili bir şekilde anlatılması.

4 Mekteb-i Edeb: Edebiyat okulu, Edebiyat Fakültesi. 

5 Horatius: (MÖ.65-MÖ.8) Döneminin en önemli Romalı şâiri. Azât edilmiş bir kölenin oğlu. “Zarif bir adamdı Horatius. Zevklerine ve hürriyetine düşkün bir sanatçı. Kültürü zekası ve inceliği ile Romalı kibarların gözbebeği oldu. Epikücü idi. Kır hayatından, eğlenceden, yalnızlıktan hoşlanırdı. Ahlak anlayışı aşırılıktan kaçan, kültürlü bir insanın ahlâk anlayışı idi.” Bu Ülke.s.314

6 Juvenalis: (60-140)  Latin hiciv şairi. Cemil Meriç’ten dinleyelim: “Zengin bir azatlının oğlu. 40 yaşına kadar hitabetle uğraşır. Satir’lerini 40 yaşında yazmaya başlar. Sonra sürülür Roma’dan. Felsefî görüşü müphem bir Stoacılık. Hayasızlığa kaçan bir realizm, girift, muhteşem ve karanlık bir şiir dili.

7 Sâdi-i Şirazi: (1213-1292). İranlı meşhur şair ve yazar. Sadi mahlası olup Asıl adı Ebu Abdullah Müşerrifüttin bin Müslih eş-Şirazi’dir. Abdülkadir Geylani hazretlerinin halifesinin talebesi oldu. Onun derslerinde yetişerek kemâle erdi. Ömrü ilim öğrenmek, talebe yetiştirmek ve insanlara doğru yolu göstermekle geçti. Moğol ve Haçlılarla yapılan savaşlara katılıp, cihad etti. Cemil Meriç ile devam edelim: “Asırlarca medreselerde okutulan, mısraları hafızaları süsleyen hakîm. Şiir ve hikâyelerinde, sınırsız bir insan sevgisi, özlü bir insan saygısı dile getirilir. Başlıca eserleri Gülistan, Bostan.” 

8 Ömer Hayam (1047-1122). Rubaileriyle ünlü İranlı filozof, matematikçi ve şair.

9 Sahyun Nebileri: Tevrat’ta geçen Üsluplarının haşin ve sertliği ve korkunç kehanetlerde bulunmalarıyla meşhur İsrâil peygamberleri.

10 Heccav: Aşırı hicveden

11 İstihza: Eğlenme, alay etme.

12 Korent: Konik yivli sütun.

13 Bedmest: Kendisinden geçmiş derecede sarhoş.

14 Fonda: Demir alma yeri

15 Tâhir-ül Mevlevî: (1877-1951) Şark irfanının ve divan geleneğinin son temsilcilerinden. Edebiyat sâhada geniş bilgisini “Edebiyat Kaamûsu” ismindeki eserinde toplamıştır.

16 Ayıp işleri, utanılacak hareketleri şerh etme, açma ve rezil kişileri gösterme.

17 Çarmıh: Farsça çahar-mıh kelimelerinden müteşekkildir ve dört çivi anlamına gelir. Mefhum olarak, suçlunun öldürülmek amacıyla çivilendiği haç biçimindeki darağacı ifade eder.

18 Gadr: Vefasızlık, hainlik.

19 Fezahat:  Rezalet, hüsranlık, ayıp. Alçaklık, edepsizlik.

20 Sebb ü Şetm: Kötü söyleme, sövüp sayma.

21 Erzurumlu Şair Nef’î: (1572-1635) Zengin lisanı, azametli hayelleri ve muhteşem üslubu ile bilinen divan şiirinin en kuvvetli üstadlarından biridir. Aşk, felek, bahar gibi konularda eşine güç rastlanır bir ahenk ve hayal zenginliği ile şiirler yazmasına rağmen hicviye ve fahriyeleriyle ün kazanmıştır.

22 Siham-ı Kaza: 17. Asır Türk şairi Nef’î’nin hicivlerini bir araya topladığı kitap.  

23 Sürûri: Osman Sürûrî (1752-1814). XVIII. asır divan şair.

24 Hezeliyat: Sürurî’nin hicivlerini topladığı, Ciddi olmayan sözler, Saçma sapan konuşmalar, Deli saçması gibi anlamlara gelen eseri.

25 Zafername: Ziya Paşa’nın Eseri

26 Şair Eşref: (1846-1912) Asıl adı: Mehmet Eşref  XIX. asır hiciv şairi.  Cemil Meriç’in ifâdeleriyle: “Zerafetle müstehceni meczeder. Kâh bir kadifenin ilhamı ile göklere süzülür, kâh bir mazlum peşinde uçurumlara iner. Hayasız ve haşarı bir zekâ.

27 Ziya Paşa: (1825-1880) Tanzimat dönemi şairi ve devlet adamı. Cemil Meriç’in ifadesiyle “ Mısırlı bir ikbalpaerstin kalemşörlüğünü Devlet-i Aliyye’nin Kıbrıs mutasarrıflığına tercih eden Paşa. Küçük kinlerin harekete geçirdiği büyük bir zekadır.”

28 Neyzen Tevfik Kolaylı: (1879-1953) Hiciv şairi ve neyzendir. Türk edebiyatında Nef’î ve Şair Eşrefin ardından hiciv türünün en usta şairlerinden biri olarak kabul edilir. Şiirlerinin tamamı 1919 yılında “Hiç” adıyla 1924’te “Azab-ı Mukaddes” adıyla yayımlanmıştır.

29 Han-ı Yağma: Tevfik Fikret’in bir hiciv şiiri.

30 Pastiş: Başka sanatçıların eserlerini taklit yoluyla meydana getirilen sanat eseri.

31 Sis:Servet-i Fünûn şairi Tevfik Fikret’in “Sarmış yine âfâkımı bir dûd-i muannid/ Bir zülmet-i beyzâ ki pey-â-pey mütezâyid”  beytiyle başlayan, “Ey bin kocadan artakalan bîve-i bâkir”, “Mûnis, fakat en kirli kadınlar gibi mûnis”… mısralarla İstanbul’u ve Türk milletinin bütün manevi değerlerini hicvettiği, daha doğru bir ifadeyle bütün değerlerimize küfrettiği şiiri. Yahya Kemâl Siste Söyleniş şirinde “Bir devri lânetiyle boğan şâirin Sis’i/ Vicdan ve rûh elemlerinin en zehirlisi” diyerek Sis’i tenkit etmiştir.

32 Taşlama: Bir kimsenin kusurlarını, gülünç taraflarını alaylı bir dille ortaya koyan şiir.

 


Yazar: Harun ŞAHİN
16-08-11
E mail: harunsahin75@gmail.com
 
 
Yorumlar: 1
Şener Şen
Hicve dair
Tarih : 16-08-11

"akbabalara yaranmak için güvercinlere saldıran bir maskara". Pratik zeka ile bilginin zemheri ikliminde coşkun bir arzuyla buluştuğu; bakanı cezbeden, uğradığını mahveden, yazanını balla zehirleyen bir alçak yosma. diyorum

 
CEMİL MERİÇ'TEN SEÇMELER (Bizde Hiciv Yok)
Online Kişi: 22
Bu Gün: 566 || Bu Ay: 9.170 || Toplam Ziyaretçi: 2.200.715 || Toplam Tıklanma: 51.938.863