TDK'DEN BİR DÜZİNE HATA

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : / DİL KALESİ

Okunma Sayısı: 2229

Yazar: C.Yakup Şimşek

TDK'DEN BİR DÜZİNE HATA - 15

(TDK'nin Helikopteri, Füzesi)
Güncel Türkçe Sözlük ile Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü’nde Noktalama, İfade ve İmla Hataları
***
Güncel Türkçe Sözlük “helikopter” kelimesini şu ifadeyle açıklamış:
“ Fr. hélicoptère a. Dik iniş ve çıkış yapabildiği için dar yerlerde de kullanılabilen, tepeden pervaneli uçan taşıt.”
Aynı açıklama Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü’nde de aynı ifade ve imla ile yer almış.
Her iki sözlük de “tepeden pervaneli” sıfatıyla “uçan” sıfatı arasına virgül koymamış.
Bu eksiklik aslında ifadeyi de kusurlu hâle getiriyor. Sıfat olan “tepeden pervaneli” sözü “uçan” sıfat-fiilinin zarfı sanılabilir: “Nasıl uçan? Tepeden pervaneli uçan…”
***
Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü’nde “helikopter” kelimesi için Adalet Ağaoğlu’nun Toplu Oyunlar-Çok Uzak Fazla Yakın eserinden alınan örnek cümle aynen şu imla ile yazılmış:
“Bir helikopterle, birden bire New Port Caz Festivali’nin tam orta yerine en parlak yıldız olarak iniverse…”
Burada “birden bire” diye (ayrı) yazılan kelime TDK Yazım Kılavuzu’nda “birdenbire” şeklinde (bitişik) yazılmaktadır.
***
Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü’nde “füze” kelimesi için verilen örnek cümleler aynı zamanda dikkatsizlik ve bilgisizlik numunesi olmuş:
Necip Fazıl Kısakürek’in O ve Ben’inden yanlış iktibas:
“Atom ve füze devrindeki inkâr ve ihtilaç arsındaki mavera kılavuzun anlatmaya savaştım güya.”
Bu tuhaf cümleden nerdeyse hiçbir şey anlaşılmıyor...
Cümlenin - eksik aktarıldığını saymazsak - üç (3) hatası var:
1. Sıralanmış sıfatlardan ilki olan “atom ve füze devrindeki” sözünden sonra virgül konmalıydı. Bu eksiklik cümlede manayı da değiştiriyor.
2. Cümleyi anlaşılmaz hâle getiren bir hata da “asrındaki” kelimesinin “arsındaki” imlasıyla yazılmış olmasıdır. Okuyanlar bunu “arasındaki” kelimesinin yanlış imlası da zannedebilir.
3. Yine cümleyi kilitleyen bir yanlış: “kılavuzunu” kelimesinin “kılavuzun” şeklinde budanması.
Cümlenin tam ve doğru şekli şöyledir:
“Güya seni yazdım; atom ve füze devrindeki, inkâr ve ihtilaç asrındaki mavera kılavuzunu anlatmaya savaştım güya.”
***
Attila İlhan’ın Batının Deli Gömleği’nden bir cümle:
“Doğu’ya giden stratejik yolları, uçak ve füzelerle denetim altında tutabilmek için.”
1. Cümledeki virgül lüzumsuz.
2. Cümlenin sonuna tek nokta değil üç nokta (…) konmalı.
***
Nurullah Ataç’ın Söyleşiler’inden alınan, epey özürlü bir cümle:
“Fakat bu eser, halkın içinde bulunduğu psiko-sosyal duruma, bu durumdan gelen psiko-sosyal davranışlara uyuyorsa, eser, herhangi bir vesile ile halkı önüne çıktığı zman, halktan da iltifat görür.”
1. Şart ekinden sonra virgül konmayacağını söyleyen TDK “uyuyorsa” kelimesinde kendi dediğine uymamış. TDK kendi dediğine uymuyorsa kim uysun? Uyuyorsa diyeceğimiz yok…
2. Sonu budanmış bir kelime: halkı. Doğrusu “halkın” olmalı.
3. Ortası gedik bir kelime: zman. Doğrusu “zaman” olacak.
4. Cümledeki ilk ve son virgül de yersiz…
5. Cümlenin başında söylenen “eser”in ortada tekrarlanması lüzumsuz… “Biz ne yapalım, N. Ataç öyle yazmış.” mı dediniz? Doğru cümle bulamıyor musunuz? (Gerçi sağlıklı cümlelerin de başını yarıp gözünü çıkardığınıza sık sık şahit olmaktayız ya…)
İşte böyle…
Not:
1. Bu yazıyı “bilgisayarda Türkçenin yanlışsız kullanılması” için çalışan TDK Başkanı Sayın Şükrü Halûk Akalın’a armağan ediyorum.
2. TDK'ye sormadan edemeyeceğim: "Tayyare"yi - yabancı asıllı olduğu için - önce "uçku"yla, sonra "uçak"la dil fezalarından düşürdünüz de şu "helikopter" ve "füze"yi niye düşürmediniz? Öz Türkçe kelime bulamadınız mı? Bakın, Arapça asıllı olan "tayyare"nin karşısına bir değil iki tane öz Türkçe kelime (uçku-uçak) çıkarmışsınız; Fransızca olan "helikopter"in ve "füze"nin karşısına bir tanecik olsun öz Türkçe bulamamışsınız.
Yazık...